Effecten van catecholamines op geheugen retentie; een exploratieve studie

Adequate geheugen is essentieel voor normaal functioneren in het dagelijkse
leven. Geheugenconsolidatie verwijst naar het proces waarin nieuw opgedane
herinneringen een stabiele, persistente vorm krijgen. Herinneringen voor de
meeste gebeurtenissen vervagen snel, terwijl sommige, meestal van bijzondere
gebeurtenissen, wel tientallen jaren behouden kunnen worden. De afgifte van
catecholamines (dopamine en noradrenaline) in het brein tijdens het begin van
consolidatie wordt gedacht ter grondslag te liggen aan deze versterking van
langetermijn herinneringen (oftewel geheugen retentie). Onderzoek in
knaagdieren heeft laten zien dat verhoging van catecholamines het langetermijn
geheugen versterkt, echter in mensen is het effect van catecholamines op
geheugen retentie nog niet goed onderzocht. Methylfenidaat (MPH) is een drug
dat de hoeveelheid catecholamines in het brein verhoogd en wordt gebruikt in
de behandeling van *aandachtstekort hyperactiviteitsstoornis* (ADHD), als ook
door gezonde studenten ter verbetering van hun studieprestaties.

Deze studie onderzoekt de effecten van een verhoging van catecholamines door
MPH tijdens het begin van consolidatie op geheugen retentie en de onderliggende
neurale mechanismen.

We gebruiken een groepsgebonden (*between-subject), dubbel blind,
placebo-gecontroleerde studie opzet.
Alle proefpersonen zullen 3 keer naar het Donders Centrum voor Cognitieve
Neuroimaging komen; eenmaal voor een screeningssessie en tweemaal voor een
testsessie. Tijdens de eerste testsessie (studie Dag 1) zullen de proefpersonen
een taak uitvoeren waarbij zij associaties tussen objecten en locaties moeten
leren. Tijdens deze taak zullen 30 personen een capsule van 20 mg MPH oraal
toegediend krijgen en 30 personen een placebo capsule. Het middel zal
halverwege de taak worden toegediend zodat het maximaal effect heeft op de
consolidatieprocessen en geen effect op het leren van de associaties (gebaseerd
op eerdere studies en farmakinetiek). Op de tweede testdag (Dag 2) komen de
proefpersonen terug en zal hun geheugen voor de geleerde associaties worden
getest tijdens het meten van hun hersenactiviteit met behulp van functionele
neuroimaging (fMRI). Ook zal hersenactiviteit tijdens rust worden gemeten.
De totalde duur van het onderzoek is ongeveer 8 uur per proefpersoon, verdeeld
over de screeningssessie (1 uur), Dag 1 (5 uur) en Dag 2 (1,75 uur). Er zit 45
tot 75 uur tussen de twee testdagen (Dag 1 en Dag 2) .

Proefpersonen krijgen of een capsule met 20 mg MPH of een placebo capsule toegediend. Deze middelen kunnen veilig worden toegediend zonder enig relevant risico op serious adverse events ((S)AEs) en zijn goedgekeurd voor klinisch gebruik in Nederland.

De proefpersonen zullen op de eerste testdag een associatieve leer- en
geheugentaak uitvoeren waarbij zij halverwege of 20 mg MPH of een placebo
capsule toegediend krijgen. Op de tweede testdag zullen de proefpersonen een
geheugentaak doen terwijl zij in een MRI scanner liggen. Op de dag voorafgaand
aan de eerste testdag is het de proefpersonen niet toegestaan alcohol of drugs
te gebruiken. De ochtend van de eerste testdag dienen zij geen cafeïne of
andere stimulerende dranken te nuttigen en niet te roken.
De meest voorkomende bijwerking van MPH is milde hoofdpijn (ongeveer 10% van de
mensen die het middel gebruiken). Minder vaak voorkomende bijwerkingen zijn
onder andere duizeligheid, misselijkheid en angstig voelen. Echter, een groot
aantal studies hebben laten zien dat het eenmalig toedienen van 20 mg (of meer)
MPH goed wordt getolereerd door gezonde vrijwilligers tussen de 18 en 35 jaar
(Brignell and Curran, 2006; Clatworthy et al., 2009; Nandam et al., 2011;
Campbell-Meiklejohn et al., 2012a, 2012b; Hester et al., 2012; Linssen et al.,
2012, 2014a; Barnes et al., 2014; Moeller et al., 2014). Een andere mogelijke
bron van ongemak kunnen de MRI metingen zijn. Hoewel de deelnemer ongemak kan
ondervinden door het geluid en de relatief kleine ruimte van de MRI scanner,
zijn MRI metingen niet risicovol wanneer de nodige voorzorgmaatregelen genomen
worden.
Door de strenge exclusie criteria, de screening procedures en het constante
observeren van de proefpersonen verwachten wij geen (serious) adverse events
(SAEs). De toestemmingsprocedure zal vroeg beginnen voordat studie-gerelateerde
procedures van start gaan zodat proefpersonen voldoende tijd kunnen nemen om
voordelen en risico*s van deelname af te wegen. In het algemeen zijn wij ervan
overtuigd dat het risico dat gerelateerd is aan deelname aan dit onderzoek als
minimaal kan worden beschouwd.