De absorptie van non-heem ijzer tijdens maagzuurremming

Voedsel is de belangrijkste bron van ijzer, waarbij onderscheid in twee vormen
gemaakt kan worden, namelijk heem en niet-heem ijzer. Niet-heem ijzer wordt
door de enterocyt opgenomen via divalent metal transporter 1 (DMT-1),
gelokaliseerd op de apicale zijde van de enterocyt. Deze transporter is
selectief voor 2-waardig ijzer (Fe2+), waardoor een reductie stap van 3-waardig
ijzer noodzakelijk is, want non-heem ijzer uit het voedsel bestaat voor het
grootste deel uit 3-waardig ijzer.
Niet-heem ijzer is ongeveer 2/3 van de hoeveelheid ijzer die in de voeding
aanwezig is. Maagzuur is van belang voor de absorptie, aangezien het de
reductie van 3-waardig ijzer naar 2-waardig ijzer faciliteert.

Hereditaire hemochromatose is een genetische aandoening, waardoor het lichaam
excessief ijzer opneemt bij voldoende ijzervoorraad in het lichaam. Hierdoor
ontstaat ijzerstapeling, waardoor schade aan organen, zoals lever, hart,
alvleesklier en gewrichten optreedt. Er wordt gesuggereerd dat, in de meeste
vormen van hemochromatose, ijzer accumulatie ontstaat door deficiëntie van
hepcidine, een centrale regulator in het ijzermetabolisme.

Er is een correlatie vastgesteld tussen de ijzerabsorptie en maagzuur voor het
beschikbaar maken van ijzer uit voedsel. Bij een hoge gastrische pH (>3,6),
worden verwaarloosbaar kleine hoeveelheden niet-heem ijzer beschikbaar gemaakt
uit voedsel en omgezet in 2-waardig ijzer.
In een observationele open studie (Hutchinson et al. 2007) is aangetoond dat
bij patiënten met hemochromatose tijdens gebruik van protonpomp remmers (PPI)
een significante afname van de maximale serum ijzer concentratie optreedt na
inname van een testmaaltijd, met veel beschikbaar ijzer.
Echter lange-termijn PPI gebruik in mensen zonder hemochromatose leidt niet tot
een ijzerdeficiëntie. Tegenwoordig gebruiken veel mensen PPI, ook
hemochromatose patiënten, dus analyse van het mechanisme achter de reductie in
maximale serum ijzer concentratie na ijzerinname tijdens maagzuurremming is
noodzakelijk.
Wij veronderstellen dat in gezonde proefpersonen de hepcidine concentratie
afneemt na maagzuurremming om zo te compenseren voor het verminderd beschikbaar
zijn van 2-waardig ijzer. Aangezien de reductie van 3-waardig naar 2-waardig
ijzer verminderd is, door de vermindering van maagzuur secretie.

Een niet gerandomiseerde studie met hemochromatose patiënten en gezonde
proefpersonen naar het effect van maagzuurremming op de absorptie van non-heem
ijzer, gemeten aan de hand van serum ijzer en hepcidine concentratie. Na inname
van een vastgestelde hoeveelheid 3-waardig ijzer, wordt het verloop van de
parameters gemeten in beide patiëntengroepen.

Na een screening die bestaat uit een lichamelijk onderzoek en routine bloedonderzoek (laatste alleen voor de gezonde proefpersonen) worden de deelnemers geïncludeerd. Na een nacht vasten worden serum ijzer en hepcidine concentratie bepaald. Dan zullen de deelnemers een vastgestelde hoeveelheid 3-waardig ijzer (50 mg) innemen (ferrum Hausmann). Serum ijzer wordt ieder uur, gedurende 4 uur gemeten en hepcidine concentratie wordt 3 en 4 uur na inname van het ijzerdrankje gemeten. De volgende dag starten de deelnemers met pantoprazol 40 mg, één keer per dag gedurende één week. Op de laatste dag van de week waarin pantoprazol gebruikt wordt, melden de deelnemers zich wederom nuchter op de dagbehandeling. Opnieuw zal een vastgestelde hoeveelheid ijzer ingenomen worden waarna de bovengenoemde parameters wederom na inname bepaald worden.

Bij inclusie wordt een lichamelijk onderzoek uitgevoerd en wordt bloed
afgenomen. Daarnaast zal tijdens de studie op twee momenten in de studie een
ijzerdrankje ingenomen worden en opnieuw bloed afgenomen worden elke uur,
gedurende 4 uur. Buiten een hematoom van het prikken, worden geen bijwerkingen
verwacht aangezien patiënten in een comfortabele stoel of bed met het
hoofdeinde omhoog, geprikt zullen worden. Tevens zal gedurende 1 week
pantoprazol gebruikt worden. Bijwerkingen van PPI zijn zeldzaam. Eventuele
bijwerkingen (1-10%) zijn bovenbuikspijn, diarree, obstipatie, flatulentie en
hoofdpijn.
Een verhoging van het gastrine gehalte kan optreden, en dit kan leiden tot
hypertrofie van de enterochromaffin-like cellen (ECL) zonder risico op
carcinoom. In kleine studies werd bacteriële overgroei gezien als gevolg van
langdurige maagzuursuppressie. Patiënten hebben een minimaal verhoogd risico op
het krijgen van gastro-intestinale infectie en pneumonie. Gezien patiënten
slechts één week pantoprazol gebruiken, worden geen bijwerkingen verwacht.
Bijwerkingen van ijzerpreparaten (per os) zijn gastro-intestinale klachten.
Deelnemers ontvangen echter een minimale/standaard dosis, niet op reguliere
basis, dus weinig tot geen bijwerkingen worden verwacht.