Op Volle Kracht: Het versterken van emotionele veerkracht bij jongeren in residentiële behandeling

Gedragsproblemen van jongeren die in residentiële behandeling zijn binnen de
jeugdzorg, jeugd-GGZ en orthopedagogische behandelcentra, hangen vaak nauw
samen met internaliserende problematiek zoals depressie en angst (Birmaher et
al., 2007; Harder, Knorth & Zandberg, 2006).
Van een systematische aanpak van internaliserende problemen in de jeugdzorg,
jeugd-GGZ en orthopedagogische behandelcentra kan verwacht worden dat dit leidt
tot een beter en sneller behandelsucces en ontwikkeling van jongeren (Granic,
2012). Binnen de jeugdzorg en orthopedagogische behandelcentra zelf zijn de
behandelmogelijkheden voor internaliserende problematiek beperkt. Met het oog
op het hoge percentage jongeren met internaliserende symptomen in de beschreven
settings is het belangrijk dat jongeren getraind worden in de ontwikkeling van
veerkracht, positieve cognitieve denkstijlen en attributies, en
sociale-probleemoplossingsvaardigheden om de ontwikkeling van een klinische
depressie te voorkomen. Momenteel is er in Nederland geen groepsprogramma voor
jongeren in residentiële behandelsettings (inclusief LVB) voorhanden.
Doel van deze studie is de effectiviteit van een kort en laagdrempelig, op
CGT-gebaseerd groepsprogramma binnen residentiële behandelsettings te
onderzoeken dat beoogt de emotionele weerbaarheid van jongeren te versterken,
en daarmee de kans op ontwikkeling van een depressieve stoornis te verkleinen.

Primair:
1. Onderzoeken of een kortdurend op CGT-gebaseerd groepsprogramma om emotionele
veerkracht van jongeren te versterken effectiever is in het reduceren van
symtpomen van depressie en angst dan reguliere behandeling, bij jongeren tussen
de 12-16 jaar die in residentiële behandeling zijn.

Secundair:
2. Onderzoeken of de interventie effectiever is in het bewerken van denkstijlen
en copingstijlen (emotionele weerbaarheid) bij de beschreven doelgroep dan
reguliere behandeling; en in hoeverre deze de effectiviteit medieëren.
3. Onderzoeken wat de effecten zijn van de interventie op het leefklimaat op de
behandelgroepen;
4. Onderzoeken welke modererende factoren (behandelsetting, intelligentie,
leeftijd, geslacht) van invloed zijn op effectiviteit van de interventie.

Open gecontroleerd onderzoek, met willekeurige toewijzing aan condities
(cluster randomisering), met blinde metingen

Toelichting:
Randomisatie vindt plaats op basis van natuurlijke leefgroepen zoals die
bestaan in de residentiële zorg. Elke groep wordt gematcht aan een groep met
een vergelijkbare populatie (LVB-niet LVB, overeenkomst in leeftijd en
geslacht) binnen dezelfde setting (jeugd GGZ, jeugdzorg, orthopedagogische
behandelcentra), zodat 10 gematchte paren ontstaan. Door willekeur wordt
bepaald welke groep van elk paar de interventie krijgt, en welke groep
reguliere behandeling.

Eén groep (N=84) ontvangt gedurende 8 weken wekelijks een 45 minuten durende sessie van het groepsprogramma 'Op Volle Kracht' (De OVK-groep). Eén groep (N=84) ontvangt reguliere behandeling, waarvan wekelijkse groepsbijeenkomsten deel uitmaken. Omschrijving interventie Op Volle Kracht: Op Volle Kracht is een geprotocolleerd programma bestaande uit 8 wekelijkse sessies van 45 minuten. De volgende vaardigheden worden getraind: - het herkennen en benoemen van gevoelens en gedachten - het herkennen van niet-helpende gedachten - het uitdagen van gedachten - het genereren van alternatieve (helpende) gedachten De bijeenkomsten bestaan uit groepsgesprekken, individuele- en groepsopdrachten en videofragmenten. Na elke sessie krijgen adolescenten een huiswerkopdracht mee die ongeveer 15 minuten duurt. Binnen de verschillende behandelsettings verblijven adolescenten in zogenaamde behandelgroepen van 8-10 personen, waarbinnen de residentiele behandeling uitgevoerd wordt door een vast team van sociaal werkers of verpleegkundigen. De interventie wordt uitgevoerd binnen deze natuurlijke behandelgroepen, door twee van de vaste sociaal werkers of verpleegkundigen die daarvoor een intensieve training hebben gevolgd.

De belasting voor deelnemende adolescenten bestaat uit het invullen van
vragenlijsten en een klinisch interview op de voor- en nametingen (3x 60
minuten), de interventie zelf bestaande uit 8 wekelijkse bijeenkomsten van 45
minuten met 15 minuten huiswerk.
Adolescenten en hun ouders worden bevraagd op depressieve klachten en suicidale
ideaties; zij lopen het risico geconfronteerd worden met onverwachte ongunstige
uitslagen op basis van deze assessments (bijv. aanwijzingen klinische depressie
of angst, aanwezigheid van suicidale ideaties). Risico's en bijwerkingen van de
interventie zelf worden niet verwacht.

Daar tegenover staat de a priori kans dat proefpersonen door het versterken van
de emotionele weerbaarheid (a) stemmings- en angstklachten verminderen, en (b)
op langere termijn, een lager risico lopen op het ontwikkelen van
(internaliserende) psychiatrische problematiek.
Bovendien dient dit onderzoek een breder maatschappelijk belang in het
voorkómen van toekomstige, of ernstiger, psychiatrische problematiek bij
adolescenten, en de lasten voor de samenleving daarmee gemoeid zijn.