Opsporing van hoog-risico dikke darm poliepen door testen van DNA uit bloed.

Preventie van dikke darm kanker berust op adeguate detectie en endoscopische
verwijdering van hoog-risico poliepen. Helaas detecteert de fecaal occult bloed
test, welke in het bevolkingsonderzoek naar dikke darm kanker in Nederland
wordt gebruikt als triage test voor endoscopisch vervolgonderzoek, slechts 27%
van de hoog-risico adenomateuze poliepen. Verder is in de afgelopen jaren
duidelijk geworden dat ongeveer 1/3 van de dikke darm tumoren ontstaat uit
zaagtandvormige poliepen. Onlangs is gebleken dat testen op fecaal occult bloed
niet kan worden gebruikt voor de detectie van zaagtandvormige poliepen,
aangezien deze grotendeels niet bloeden. Dus de identificatie van gevoelige en
specifieke biomarkers voor hoog-risico poliepen, inclusief die van het
zaagtandvormige type, is essentieel om het risico op dikke darm kanker te
kunnen verlagen.
Gehypermethyleerde genen zijn interessante kandidaat biomarkers, daar
kanker-specifieke methylering vroeg in het proces van tumorvorming optreedt.
Hypermethylatie van cytosine residuen in CpG eilanden, welke voorkomen in het
promotergebied van genen, kan de genfunctie verstoren door vermindering of
blokkering van de transcriptie en is een belangrijke oorzaak voor de
inactivatie van tumor supressor genen. De bevinding dat specifieke genen
significant verschillende methylatiefrequenties hebben in laag- versus
hoog-risico poliepen, suggereert dat deze genen potentieel kunnen worden
gebruikt als biomarkers die onderscheid kunnen maken tussen relatief
onschuldige en klinisch significante voorloper stadia. Onlangs is aangetoond
dat 54% van de patienten met hoog-risico adenomateuze of zaagtandvormige
poliepen kan worden opgespoord door hypermethylatie-analyse van DNA uit
ontlasting.
Ook door hypermethylatie-analyse van vrij circulerend DNA, geisoleerd uit
plasma of serum, kunnen patienten met hoog-risico poliepen worden onderscheiden
van controles. Het testen van DNA uit bloed heeft voordelen ten opzichte van
DNA uit ontlasting. De monstername is gemakkelijker, heeft een hogere patient
acceptatie en de analyse wordt niet verstoord door DNA van micro-organismen uit
de darm (ook aanwezig in de ontlasting). Tot nu toe is hypermethylatie vrijwel
niet geevalueerd in patienten met zaagtandvormige poliepen. Bovendien tonen de
huidige kandidaat markers bij het testen van DNA uit bloed een te lage
gevoeligheid voor detectie van hoog-risico adenomateuze poliepen. Voor gebruik
ten behoeve van screening is systematische identificatie van de meest
informatieve CpG sites noodzakelijk om de detectie van hoog-risico
zaagtandvormige en adenomateuze poliepen door middel van het testen van DNA uit
bloed te verbeteren.

Identificatie van DNA methylatie markers die geschikt zijn om op gevoelige en
specifieke wijze hoog-risico poliepen in de dikke darm te detecteren door het
testen van plasma DNA.

cross-sectioneel

Er zal eenmalig één buisje bloed (10 cc), via een reeds aanwezig infuusnaaldje,
worden afgenomen en in het geval er geen bevindingen zijn tijdens de
colonoscopie zullen vier biopten van normaal darmslijmvlies worden genomen. De
hiermee gepaard gaande belasting is minimaal, aangezien het bloed en weefsel
worden verzameld tijdens een colonoscopie die de patiënt ondergaat in het kader
van zijn behandeling. Het nemen van biopten verhoogt niet het risico op
significante complicaties van een colonoscopie. Als de proefpersoon een scopie
ondergaat om volledigheid van poliepverwijdering te controleren, zal eveneens
indien daarmee ingestemd één buisje bloed (10 cc) via een reeds aanwezig
infuusnaaldje worden afgenomen. Als de proefpersoon voor een vervolgafspraak op
de polikliniek komt naar aanleiding van de screeningscolonoscopie zal mogelijk
één buisje bloed (10 cc) worden afgenomen middels venapunctie. Dit kan een
blauwe plek op de prikplaats tot gevolg hebben.