Eerste co-morbide behandeltrial via het internet voor probleemdrinkers met depressieve klachten

Zelfhulpprogramma's die als doel hebben via internet problematisch
alcoholgebruik verminderen zijn in staat om "verborgen" groepen te bereiken in
de algemene bevolking die vaak bang zijn voor stigmatisering of om andere
redenen terughoudend iets aan het alcoholgebruik te doen. Deze
zelfhulpprogramma's worden gekenmerkt door hun lage drempel om deel te nemen,
de vrijblijvende setting waarin aan de interventie wordt deelgenomen en -
indien effectief - vaak een positieve kosten-baten-verhouding.

Comorbiditeit van psychische stoornissen en problematisch alcoholgebruik komt
vaak voor. Prevalentie gelijktijdige stemmingsklachten en problematisch
alcoholgebruik is met name hoog. Zo is de frequentie waarin alcoholproblematiek
voorkomt 2-3 maal hoger voor mensen die lijden aan depressieve stoornissen,
vergeleken met de algemene populatie.

Zelfhulpprogramma's via internet die als doel hebben om subklinische
stoornissen door alcoholgebruik en milde depressie symptomen te behandelen
zijn effectief bevonden in recente meta-analyses te zijn. Een kosteneffectieve
interventie die in staat is at-risk personen te bereiken in een beginstadium
van potentieel sterker alcoholgebruik en depressie stoornissen kan van groot
belang zijn vanuit het oogpunt van volksgezondheid.

Daarom willen we het eerste Europese zelfhulpprogramma via internet tegen
schadelijk alcoholgebruik en milde symptomen van depressie onderzoeken op
effectiviteit in een gerandomiseerde gecontroleerde trial.

Het doel van het onderzoek is om de effectiviteit van een zelfhulpprogramma via
internet gericht op het gelijktijdig verminderen van alcoholgebruik en
depressiesymptomen te onderzoeken op effectiviteit, in vergelijking met een
zelfhulpprogramma via internet gericht op problematisch alcoholgebruik alleen,
en een wachtlijst controle conditie.

Dit onderzoek is een driearmig gerandomiseerd onderzoek (RCT) dat de
werkzaamheid van twee webgebaseerde zelfhulpinterventies zal testen. De twee
interventies duren zes weken en hebben als doel het verminderen of helpen
stoppen met het drinken van alcohol. Een van de twee interventies heeft
daarnaast als doel depressieve symptomen te doen afnemen.

De totale beoogde steekproefomvang bedraagt 252 deelnemers uit Nederland (756
deelnemers in totaal uit de drie deelnemende landen). Nametingen vinden plaats
3 en 6 maanden na de randomisatie van elke afzonderlijke deelnemer.

De drie armen van deze RCT leiden toe tot de volgende interventies:
1) Experimentele Interventie 1: Internet zelfhulpprogramma gericht op het
terugdringen van alcoholgebruik en depressieve symptomen;
2) Experimentele Interventie 2: Internet zelfhulpprogramma gericht op het
terugdringen van alcoholgebruik;
3) Controleconditie: Wachtlijst.

Zodra deelnemers hun nulmeting hebben voltooid, worden ze willekeurig door een
computerprogramma in een 1: 1: 1 verhouding aan een van deze drie parallelle
armen toegewezen.

We zullen de volgende studiehypothesen toetsen:

1. Internetzelfhulp voor de vermindering van het gebruik van alcohol en
depressieve symptomen (studie arm 1) is effectiever in het verminderen van het
gebruik van alcohol en depressie symptomen dan de wachtlijst controle conditie
(studie arm 3) .
2. Internetzelfhulp voor de vermindering van het gebruik van alcohol (studie
arm 2) is effectiever in het verminderen van het gebruik van alcohol dan de
wachtlijst controle conditie (studie arm 3) .
3. Internetzelfhulp voor de vermindering van het gebruik van alcohol en
depressie symptomen (studie arm 1) is effectiever dan zelfhulp voor de
vermindering van het gebruik van alcohol alleen (studie arm 2) in het
terugdringen van depressiesymptomen, maar niet in het terugdringen van
alcoholgebruik.

De gegevens zullen worden geanalyseerd volgens het intention-to-treat-principe
(ITT). Om met ontbrekende gegevens om te gaan zullen we de multipele procedure
(MICE) van STATA toepassen.

Baseline metingen worden vergeleken met behulp van T- en Chi-kwadraat testen.
Verschillen tussen primaire en secundaire uitkomstvariabelen tussen baseline en
de follow-up zullen worden getest met behulp van Generalized estimating
equation (GEE) modellen.

Alle gegevens van de deelnemers die worden ingevoerd worden met 128bit sleutels
gecodeerd en beveiligd. Alle verbindingen worden (SSL) versleuteld.

De internet zelfhulpinterventie zal bestaan uit een dagboek en een acht behandelmodules op basis van de principes van motiverende gespreksvoering, zelfcontroletechnieken, en methoden uit de cognitieve gedragstherapie. Deelnemers kunnen alle modules en onderdelen in hun eigen tempo en eigen volgorde doorlopen, hoewel een bepaalde volgorde zal worden geadviseerd. In interventie 1 wordt in het alcohol- en stemmingdagboek het alcoholgebruik, de stemming en positieve activiteiten van de deelnemer gemonitord. De behandelmodules zullen zich richten op vermindering van alcoholgebruik en de gelijktijdige behandeling van symptomen van depressie. In interventie 2 zal middels het dagboek alleen alcoholgebruik worden bijhouden. De behandelmodules richt zich hier op het verminderen van alcoholgebruik. De lengte (aantal modules) van interventie 2 zal gelijk zijn aan de lengte van interventie 1. De controle conditie betreft een wachtlijst. Na 6 maanden wordt aan de deelnemers in de wachtlijstconditie de mogelijkheid geboden om aan het zelfhulpprogramma van experimentele conditie 1 deel te nemen.

Potentiële risico's zullen naar verwachting minimaal zijn omdat er geen
geneesmiddelen of medische apparaten worden gebruikt. Wat we kunnen verwachten
zijn milde ontwenningsverschijnselen als gevolg van niet meer drinken of (een
toename van) milde depressieve gevoelens. Deze klachten worden overigens
bestreden middels de psychoeducative zelfhulpmodules die deel uitmaken van de 6
weken durende zelfhulpinterventies.

Te allen tijde is een "instant help" -webpage beschikbaar met instructies wat
te doen als de situatie ernstig verslechterd of ondragelijk wordt. Deze
instructies bevatten psychoeducative zelfhulptips evenals telefoonnummers van
(geestelijke) gezondheidszorginstellingen uit de publieke sector, waaronder de
contactgegevens van Arkin uit Amsterdam.

Belasting bestaat uit het gedurdende zes weken deelnemen aan een
zelfhulpinterventie en het invullen van vragenlijsten voorafgaand aan deelname
aan de zelfhulpinterventie, en ten tijde van de nametingen (follow-ups).