Het Reduceren van Piekeren in Patiënten met Medisch Onverklaarde Klachten: Een Haalbaarheidsstudie

Somatische klachten, zoals hoofdpijn, buikpijn en moeheid, komen veel voor in
de huisartspraktijk. Eén op de vijf patiënten die zich met deze klachten meldt,
heeft medisch onverklaarde klachten. Medisch onverklaarde klachten zijn
klachten zonder een duidelijke, medische, organische oorzaak. Deze klachten
zijn vaak vaag, waardoor medische professionals personen met deze klachten niet
goed kunnen helpen. Dit resulteert vaak in onproductieve doorverwijzingen en
onderzoeken. Medisch onverklaarde klachten zorgen daarmee voor hoge
ziektekosten. Bovendien zorgen zij ook voor een gereduceerde kwaliteit van
leven voor de patiënten die lijden onder deze klachten.
Voormalig onderzoek heeft een link gevonden tussen piekeren en somatische
klachten. Piekeren is geassocieerd met, onder andere, moeheid, rugpijn, maar
ook met hart- en vaatziekten en een algemene verhoogde activatie in het hart-
en vaatsysteem, immuunsysteem en hormoonsysteem. Bovendien is piekeren een
centrale factor in meerdere psychopathologieën, zoals gegeneraliseerde
angststoornis en posttraumatische stressstoornis. Echter, de link tussen
piekeren en somatische klachten komt niet alleen voor in een hoge mate van
piekeren; negatieve gezondheidsconsequenties zijn er al in een lagere mate van
piekeren. Onderzoek heeft een link gelegd tussen piekeren en onverklaarde
lichamelijke klachten. Piekeren, of rumineren, wordt beschreven als een
onderhoudende factor voor fysieke klachten in cognitieve gedragstherapeutische
modellen voor medisch onverklaarde klachten.
Een interventie die ingrijpt in het piekerproces, en het piekeren reduceert,
zou daarom effect kunnen hebben op fysieke klachten. Eerder onderzoek heeft een
dergelijke interventie ontwikkeld, waarbij patiënten hun zorgen uit moeten
stellen naar een half uur in de avond. Deze interventie had in een
adolescentenpopulatie en kinderpopulatie een reductie in piekeren en
lichamelijke klachten tot gevolg.
Cognitieve gedragstherapie is de huidige behandeling voor medisch onverklaarde
lichamelijke klachten, maar de vooruitgang na deze behandeling is bescheiden,
de behandeling is alleen effectief wanneer deze gegeven wordt door een
psychotherapeut en bovendien staat deze patiëntengroep er om bekend dat zij
resistent zijn tegen psychologische behandelingen. Er is daarom een grote vraag
naar acceptabele behandelingen binnen de eerstelijnszorg

Het eerste doel van deze studie is het onderzoeken van de haalbaarheid en
accepteerbaarheid van de piekerreductie interventie bij patiënten met medisch
onverklaarde lichamelijke klachten, zoals geïmplementeerd door huisartsen in de
eerstelijnszorg.
Een ander belangrijk doel is het onderzoeken van de haalbaarheid van het
uitvoeren van een grotere, randomized controlled trial in de toekomst waarbij
de (kosten)effectiviteit van de interventie kan worden onderzocht bij deze
zelfde doelgroep. Hierom worden de haalbaarheid van de procedures van de studie
ook onderzocht.

Deze studie is een feasibility studie bij patiënten met medisch onverklaarde
klachten in de eerstelijnszorg. Patiënten zullen worden gerandomiseerd naar
ofwel de interventiegroep (gebruikelijke zorg + piekerreductieinterventie),
ofwel de controlegroep (gebruikelijke zorg). De studieperiode is 6 dagen. De
keuze voor een feasibility studie is gebaseerd op het feit dat een interventie
van deze soort nog niet eerder is getest in een eerstelijnszorg setting, en ook
niet in een patiëntgroep met medisch onverklaarde klachten. Een feasibility
studie is het design naar keuze wanneer de accepteerbaarheid van de interventie
nog niet bekend is en de haalbaarheid van de procedure van de studie nog niet
bekend is. Kwalitatieve aspecten worden regelmatig toegevoegd aan dergelijke
designs, om de perspectieven van de medische professionals en patiënten goed te
kunnen begrijpen. Deze aspecten zijn nuttig om de interventie en procedures van
de studie aan te passen en te verbeteren, om de procedures en interventie klaar
te maken voor een grotere trial in de toekomst.

Participanten zullen worden geïnstrueerd om hun zorgen proberen te stoppen gedurende de dag, wanneer zij opmerken dat zij zich zorgen maken. Zij zullen hun zorgen uitstellen naar een zelf gekozen half uur in de avond, waarin zij hun gedachten over hun zorgen van overdag zullen laten gaan. Participanten krijgen de volgende instructie: 'Wanneer u opmerkt dat u zich zorgen aan het maken bent overdag, probeer deze zorgen dan stop te zetten en probeer deze zorgen uit te stellen naar een zelf gekozen half uur in de avond. Als dit niet meteen lukt, probeer het dan alstublieft totdat het wel lukt.' Deze instructie is een aangepaste component van Cognitieve Gedragstherapie voor gegeneraliseerde angststoornis: stimulus controle. Echter, anders dan in therapie, geeft deze instructie geen verdere specificaties over de precieze tijd en invulling van dit half uur in de avond. Deze aanpassing is gedaan door Brosschot en van der Doef en is eerder succesvol gebleken in onderzoek.

Patiënten in de controlegroep zullen dagelijks vragenlijsten invullen gedurende
de zesdaagse studieperiode. Dit zal hen maximaal 15 minuten per dag kosten.
Patiënten in de interventiegroep zullen deze vragenlijsten ook invullen en
daarnaast wordt van hen verwacht dat zij zullen oefenen met het uitstellen van
hun zorgen gedurende de dag naar een half uur in de avond, dit gedurende de
zesdaagse studieperiode. Alle patiënten zullen dit in hun eigen, dagelijkse
omgeving kunnen volbrengen.