Afbouwen van antidepressieve medicatie in de eerste lijn, al dan niet ondersteund door Mindfulness Based Cognitieve Therapie (MBCT).

In 2014 gebruikten in Nederland meer dan 1 miljoen mensen antidepressieve
medicatie. Conform de trend van de afgelopen tien jaar is ook het gebruik van
antidepressiva in dit jaar met drie procent toegenomen (www.sfk.nl). Het
voorschrijven van antidepressiva leidt in ongeveer 30% van de gevallen tot
chronisch gebruik. Het gebruik lijkt daarmee hoger dan beroepsorganisaties
wenselijk vinden. Volgens de NHG-Standaard Depressie zoals gehanteerd door
huisartsen moet bij de behandeling met antidepressiva bij depressie, bij een
goede respons geadviseerd worden om na 6 maanden geleidelijk te stoppen. Bij
patiënten met recidiverende depressie wordt aangeraden 1-2 jaar door te
behandelen waarna geleidelijk afbouwen wordt geadviseerd. Bij gebruik bij een
angststoornis wordt geadviseerd na 6-12 maanden aan afbouwen van antidepressiva
te denken. Geleidelijk stoppen wordt omschreven als om de twee weken de dosis
te halveren, onder controle van de klachten en met aandacht voor
terugvalpreventie.
Afbouwen blijkt niet gemakkelijk te zijn. Bij zowel artsen als patiënten kan er
sprake zijn van anticipatieangst voor het stoppen met de medicatie, soms gevoed
door eerdere pogingen die niet tot het gewenste resultaat hebben geleid. Het
afbouwen kan gepaard gaan met onttrekkingsverschijnselen die kunnen lijken op
de symptomen van een terugval in depressie. Patiëntenverenigingen zoals de
Depressie Vereniging en de Angst Dwang en Fobie Stichting geven aan slechts
summier afbouwinformatie te kunnen bieden aan hun leden. Aangezien patiënten
aangeven last te hebben van bijwerking en slechts beperkte werking ervaren van
hun antidepressivum is de behoefte aan meer kennis en ondersteuning bij het
afbouwen van zowel patiënten als professionals groot.

Het eerste doel is ontwikkelen van informatiematerialen in samenwerking met
patiënten en professionals die het afbouwen van antidepressiva kunnen
ondersteunen: patientfolder, decision aid en afbouwprotocol.
Het tweede doel is de effectiviteit bekijken van interventies die de afbouw van
antidepressiva kunnen ondersteunen, te weten een Begeleid Afbouw Protocol (BAP)
of BAP met aanvullend Mindfulness Based Cognitieve Therapie (MBCT), via een
cluster gerandomiseerd onderzoek.

Het onderzoek bestaat uit twee fasen:
Fase 1: Materiaalontwikkeling
Productie van informatiemateriaal (in co-creatie met patiënten, POH-GGZ,
huisartsen, farmacologen en psychiaters)
1. Patiëntenfolder over de voor- en nadelen van het gebruik en de afbouw van
antidepressieve medicatie.
2. Decision aid voor patiënt en huisarts om het beslisproces om wel of niet te
stoppen met antidepressiva te ondersteunen.
3. Afbouwprotocol uitgewerkt voor de meest gebruikte antidepressiva om
patiënten die hun antidepressiva willen afbouwen te ondersteunen.
Fase 2: Geclusterd gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek
Verdeeld over drie regio*s in Nederland (noord, midden en oost) worden 24
huisartsenpraktijken random toegewezen aan het begeleid afbouwprotocol (BAP) of
aan het volgen van een Mindfulness Based Cognitieve Therapie met
afbouwbegeleiding (BAP+MBCT).
Uit de huisartsinformatiesystemen worden patiënten gehaald die langer dan 9
maanden antidepressieve medicatie gebruiken. Na akkoord van de huisarts worden
zij uitgenodigd om deel te nemen aan het begeleid afbouwen van hun
antidepressiva binnen de studie. Hierbij wordt uitgegaan van gemiddeld 5
deelnemers per praktijk.

1-Een begeleid afbouwprotocol (BAP) Gebaseerd op de NHG-richtlijnen en ondersteund door de decision aid bepalen huisarts en patiënt gezamenlijk of er wel of niet zal worden gestopt met de antidepressiva. Indien gekozen wordt om te stoppen wordt een aantal begeleidingsafspraken gemaakt met de POH-GGZ . Op deze wijze wordt ondersteuning geboden bij de afbouw volgens het afbouwprotocol zoals gebruikt bij de meest voorgeschreven antidepressiva. 2-Mindfulness based cognitieve therapie met afbouw (MBCT) Een programma van 8 tweewekelijkse sessies van 2,5 uur en een stiltedag van 6 uur. De MBCT wordt op maat gemaakt voor patiënten die hun medicatie zullen afbouwen, gebaseerd op het protocol van Segal, Williams & Teasdale (2013) en Kuyken et al. (2015) voor patiënten met recidiverende depressie. Deze interventie wordt toegevoegd aan het BAP.

Belasting:
-Aan huisartsen wordt gevraagd volwassen patiënten die langer dan 9 maanden
antidepressiva gebruiken uit hun HIS te traceren. Huisartsen wordt gevraagd met
deelnemers die wensen af te bouwen één dubbelconsult af te spreken waarin de
decision aid wordt doorgenomen en bij akkoord om af te bouwen een persoonlijk
afbouwschema wordt gemaakt.
-Aan de POH-GGZ wordt gevraagd met deelnemers die afbouwen minimaal drie keer
een afbouwbegeleidingsgesprek te voeren.
-Patiënten die de afbouw gaan doen volgens het begeleid afbouwprotocol
(BAP-interventie) hebben een dubbel huisartsconsult waarbij gezamenlijk wordt
bekeken of de afbouw voor hen mogelijk is en hun persoonlijk afbouwschema wordt
gemaakt. Daarnaast hebben zij minimaal drie afbouwbegeleidingsgesprekken met de
POH-GGZ.
-Patiënten die de afbouw gaan doen met de MBCT krijgen naast bovengenoemde
gesprekken ook acht keer een tweewekelijkse training (à 2,5 uur) en een
stiltedag (à 6 uur).
Risico:
Patiënten kunnen mogelijk last krijgen van onttrekkingsverschijnselen.
Patiënten kunnen mogelijk last krijgen van een terugval in depressie of angst.