Lichaamssamenstelling bij nierkanker: relatie met ziekteverloop, tumorkenmerken, leefstijl en circulerende biomarkers

In Nederland krijgen jaarlijks meer dan 2300 mensen de diagnose nierkanker.

Overgewicht, gemeten aan de hand van body mass index (BMI), is een belangrijke
risicofactor voor nierkanker. Meer dan 60% van de nierkankerpatiënten heeft bij
diagnose overgewicht en lijdt aan ziekten die veroorzaakt worden door
overgewicht (bv. diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten). Maar
overgewicht bij diagnose lijkt juist gerelateerd te zijn aan een lager risico
op terugkeer van de tumor en een betere overleving.

BMI kan geen onderscheid maken in de hoeveelheid en kwaliteit van spier- en
vetweefsel. Ook geeft BMI geen inzicht in de vetverdeling (buikvet versus
onderhuids vet). Recente studies in patiënten met andere typen kanker laten
zien dat een lage spiermassa, een lage spierkwaliteit en veel buikvet beter het
ziekteverloop voorspellen dan BMI. En dat deze gerelateerd zijn aan een
slechtere overleving, ongeacht de BMI. Mogelijke mechanismen die hieraan ten
grondslag liggen zijn ongunstige bloedconcentraties van biomarkers. Dit zijn
stoffen die worden geproduceerd door buikvet. Zij hebben tumor- en
ontstekingsbevorderende eigenschappen en zijn gerelateerd aan een slechtere
overleving in deze kankerpatiënten. Bij nierkankerpatiënten is
lichaamssamenstelling in relatie tot het ziekteverloop nog niet goed
onderzocht. Het is nog onduidelijk welk leefstijladvies (bv. minder
energie-inname, meer eiwitinname en beweging) zij moeten krijgen om hun
ziekteverloop te verbeteren.

Onze veronderstelling is dat lichaamssamenstelling beter het ziekteverloop van
nierkanker voorspelt dan BMI. En dat het beïnvloeden hiervan door middel van
leefstijlinterventies het ziekteverloop kan verbeteren. Om zulke interventies
te kunnen ontwikkelen, is het noodzakelijk eerst te onderzoeken wat de rol is
van lichaamssamenstelling in patiënten met nierkanker, en hoe deze gerelateerd
is aan patiënt- en tumorkenmerken, aan leefstijlfactoren, aan biomakrers, en
terugkeer en overleving.

Ons uiteindelijke doel is om nierkankerpatiënten van leefstijladvies te kunnen
voorzien waarmee zij hun ziekteverloop kunnen verbeteren.

Het doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in de factoren die van invloed
zijn op de lichaamssamenstelling en in de invloed van lichaamssamenstelling op
het ziekteverloop van nierkankerpatiënten. De onderzoeksvragen zijn als volgt:

1. Zijn patiënt- en tumorkenmerken gerelateerd aan de lichaamssamenstelling van
nierkankerpatiënten?
2. Wat zijn de leefgewoonten van nierkankerpatiënten en zijn deze gerelateerd
aan lichaamssamenstelling?
3. Zijn biomarkers gerelateerd aan de lichaamssamenstelling van
nierkankerpatiënten?
4. Is lichaamssamenstelling geassocieerd aan terugkeer en overleving in
nierkankerpatiënten en is dit onafhankelijk van BMI?

Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen wordt een prospectief cohort
onderzoek uitgevoerd.
Aan proefpersonen wordt gevraagd om op twee momenten (~4 maanden en ~10 maanden
na diagnose):
- vragenlijsten in te vullen (algemeen, voeding, beweging)
- een beweegmeter te dragen (7 dagen)
- bloed af te staan in hun eigen ziekenhuis. Er wordt geprobeerd de bloedafname
te koppelen aan de reguliere controleafspraken, zodat een proefpersonen
hiervoor niet extra naar het ziekenhuis hoeven te komen.
Daarnaast worden CT scans opgevraagd bij de behandelend artsen. Informatie over
operatie, behandeling, tumorkenmerken en overige medische informatie wordt
verkregen uit de medische statussen en de NKR.

Voor de beantwoording van onderzoeksvraag 1 en 4 wordt ook een historisch
cohort onderzoek uitgevoerd. Dat onderzoek is niet WMO-plichtig en daarvoor is
een apart onderzoeksprotocol geschreven en goedgekeurd door CMO Arnhem-Nijmegen
[CMO 2015-1822].

In dit onderzoek wordt aan deelnemers geen behandeling of interventie gegeven.
De belasting voor deelnemers bestaat uit: 2x invullen van vragenlijsten
(geschatte duur van het invullen is anderhalf tot twee uur per keer), 2x 7
dagen dragen van een beweegmeter en 2x bloedafname.
De risico's zijn beperkt tot de normale risico's van bloedafname (flauwvallen
en blauwe plekken). Aangezien het bloed wordt afgenomen door professionals zijn
de risico's hierop klein.