Veilig autorijden met beginnende dementie

Nederland kent op dit moment zo*n 250.000 mensen met dementie. In 2040 is dat
aantal naar verwachting verdubbeld. Onderzoek laat zien dat automobilisten met
dementie een verhoogd ongevalsrisico hebben, vergelijkbaar met het gebruik van
drugs en medicijnen in het verkeer. Echter, in het beginstadium van dementie
kunnen mensen vaak nog wel veilig autorijden. Daarom mogen Nederlandse
automobilisten met (zeer) lichte dementie sinds eind 2009 blijven autorijden
als zij goed presteren op een aantal neuropsychologische testen (ontwikkeld in
het onlangs afgeronde FITCI-project van SWOV, RUG, UMCG en CBR) en de rijtest
praktische rijgeschiktheid van het CBR. Afhankelijk van het resultaat wordt het
rijbewijs voor 1, 2 of 3 jaar verlengd. Hoewel zorgvuldig samengesteld, is de
test een momentopname in speciale omstandigheden. We willen nu weten of de
testprocedure gevalideerd kan worden met een tweede patiëntgroep en of deze
aanpak ook het rijgedrag in de dagelijkse praktijk goed voorspelt en, gezien
het progressieve karakter van dementie, voor welke termijn.

Het onderzoek heeft tot doel te komen tot een verbetering van de bestaande
keuringsprocedure waarbij duidelijk wordt voor hoe lang die geldig is. Het
geeft een betere onderbouwing voor het gebruik van de testprocedure en de
beslissing over de rijgeschiktheid van automobilisten. Dit komt de veiligheid
van de automobilist, zijn eventuele passagiers en medeweggebruikers ten goede.
Tegelijkertijd verkleint het voor de automobilist met dementie en zijn familie
de kans op onterechte inname van het rijbewijs, waardoor zelfstandige
mobiliteit behouden blijft. Uiteindelijk is het de bedoeling dat voor een deel
van de patiënten een rijtest op de weg niet meer nodig zal zijn.

In dit driejarige onderzoek worden 120 automobilisten met (zeer) lichte
dementie en een controlegroep van 40 ouderen zonder dementieklachten gedurende
twee jaar gevolgd. Bij alle 160 automobilisten wordt driemaal de
FITCI-testprocedure doorlopen: bij aanvang en daarna elke 6 tot 8 maanden. Dit
betreft een anamnese, een neuropsychologisch onderzoek, en een testrit in de
rijsimulator. Ook wordt bij aanvang en aan het eind van de daaropvolgende
onderzoeksperiode, en mogelijk nog een keer tussentijds, een test praktische
rijgeschiktheid afgenomen door een deskundige van het CBR. Om het rijgedrag in
de dagelijkse praktijk te observeren krijgen de deelnemers daarnaast driemaal
gedurende twee maanden een datarecorder met camera's in hun eigen auto. We
kijken of de automobilisten met een rijbewijsverlenging inderdaad gedurende die
gehele periode nog veilig autorijden.

De proefpersonen komen drie keer naar SWOV voor het NPO en de simulatorritten.
Dit duurt ongeveer 3 uur; naar behoefte van de proefpersoon worden extra pauzes
ingelast. Na elk bezoek aan SWOV wordt in hun auto een datarecorder
geïnstalleerd waarmee ze twee maanden zullen rijden. Na de twee maanden zal een
afspraak worden gemaakt om de datarecorder weer op te halen.

Na de eerste en de laatste testdag, en eventueel ook nog een keer tussentijds,
hebben de proefpersonen een afspraak bij het CBR voor de on-road testrit op een
locatie zo dicht mogelijk bij hen in de buurt. Dit duurt maximaal een uur.
Mensen met (zeer) lichte dementie (CDR 0,5 en CDR 1) worden in het algemeen
geworven voor het onderzoek op het moment of kort nadat hen deze diagnose is
meegedeeld. Deelname aan dit onderzoek levert het voordeel op dat ze min of
meer vrijblijvend een volledig onderzoek van hun rijgeschiktheid kunnen
ondergaan, inclusief een CBR testrit. Echter, de uitslag van de testrit kan als
officieel worden erkend op verzoek van de proefpersoon. Dit kan als hij/zij
voldoende gepresteerd heeft op de testrit; het rijbewijs kan dan officieel
worden verlengd voor 1 jaar. In het geval dat de proefpersoon onvoldoende
presteert op de testrit, zal hij/zij, afhankelijk van de prestatie, worden
geadviseerd om rijlessen te nemen en daarna een officiële melding bij het CBR
te doen of om te stoppen met rijden en het rijbewijs in te leveren. Dit advies
zal echter niet aan het CBR worden doorgegeven. Daarnaast is voor mensen met
CDR=0,5 en een positieve uitslag van de testrit een voordeel dat het
neuropsychologisch onderzoek, dat essentieel is voor een verlenging van het
rijbewijs met meer dan één jaar, bekostigd wordt. Anders zouden ze dit zelf
moeten betalen. In alle gevallen zullen de uitkomsten van het onderzoek met de
deelnemers en hun familie worden besproken. Tijdens het rijden in de simulator
is het mogelijk dat men last krijgt van simulatorziekte. Dit wordt van te voren
verteld en men wordt tijdens het rijden nauwlettend in de gaten gehouden. Er
wordt duidelijk gemaakt dat er altijd gestopt mag worden met het onderzoek.