EMDR bij gokverslaving.
Een gerepliceerde single case studie, waarbij de waarde van EMDR op de behandeling bij een gokverslaving wordt onderzocht.

Voor de behandeling van een gokverslaving is cognitieve gedragstherapie de
meest frequent aangeboden therapie (IVO, 2014). Aangezien de
gedragsverslavingen een beperkt deel van de totale cliënten populatie van de
verslavingszorg betreft, zijn er maar weinig onderzoeken gedaan naar
effectiviteit van andere behandelingen voor deze cliënten populatie (IVO,
2014). Hoewel de literatuur aangeeft dat een gokverslaving net als andere
verslavingen kan worden behandeld (Schippers e.a. 2014), wijst de praktijk vaak
anders uit. EMDR zou een behandeling kunnen zijn die bij verslaving werkt
(Leeds 2009). Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van
EMDR bij verslavingen en specifiek niet bij een gokverslaving.
Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een
therapie die in eerste instantie is ontwikkeld voor mensen die last blijven
houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel
geweld of een geweldsincident. Het is een therapeutische benadering dat een
beroep doet op het intrinsieke informatie proces systeem en hoe herinneringen
worden opgeslagen. Huidige symptomen worden aangestuurd door nare
gebeurtenissen uit het verleden (geheugenrepresentaties), die niet goed
verwerkt zijn en op een dysfunctionele manier zijn opgeslagen (Solomon &
Shapiro 2008). Onderzoek heeft uitgewezen dat EMDR effect heeft op de
vermindering van symptomen van posttraumatische stress (o.a. Bisson et al.,
2007).
De ontwikkelingen op het gebied van EMDR (Shapiro, 1989) en de toepassing van
EMDR bij andere stoornissen dan PTSS (Leeds, 2009), geven aanwijzingen dat EMDR
ook voor de behandeling van verslavingen zou kunnen werken. Er zijn casestudies
en reports (Barbiery 2008; Hase, 2009; Miller, 2010; Omaha, 1998), die er op
wijzen dat EMDR een effectieve bijdrage kan leveren aan de behandeling van een
verslaving.
Er zijn maar enkele casestudies gedaan naar EMDR en gokverslaving. Deze geven
aanwijzingen dat EMDR de symptomen van een gokverslaving kan beïnvloeden (Bae
et al. 2013; Miller 2010). Bae, Han en Kim (2013) vonden aanwijzingen dat het
impulsieve gedrag met behulp van EMDR al vroeg in de behandeling verbeterde
doordat zij de focus op trigger situaties legden. Bae et al. beschrijft dat de
ego-sterkte van de cliënt werd vergroot, doordat ze bij EMDR gebruik maakten
van krachtgevende technieken, waardoor gokverslaafden meer controle kregen over
het gokken. Uit dit onderzoek komen aanwijzingen naar voren dat EMDR de
zelfcontrole en het gokverlangen beïnvloedt. Het is echter belangrijk dat er
meer onderzoek wordt gedaan naar de rol van EMDR in een
gokverslavingsbehandeling.

Om meer zicht te krijgen op de werking van EMDR bij de behandeling van een
gokverslaafde, is het belangrijk om onderzoek te doen waarop EMDR invloed
heeft. Welke factoren worden met behulp van EMDR beïnvloed. Zodat op basis
hiervan gekeken kan worden of een grootschalig onderzoek naar de effectiviteit
van EMDR op gokverslaving is geïndiceerd. Bij dit onderzoek kijken we naar het
gokverlangen en het gevoel van zelfcontrole.

In dit onderzoek maken we gebruik van een gerepliceerd single case design, met
behulp van een multiple baseline A-B design. Er wordt onderscheid gemaakt
tussen periode A (baseline zonder interventie) en periode B (interventie) in de
behandeling van een gokverslaving. De primaire maat is de tijdreeksanalyse van
het gokverlangen en het gevoel van zelfcontrole. Deze houdt de cliënt per dag
bij. Er is voor dit design gekozen om te bekijken wat er gebeurt tijdens de
fases. Wordt de variabele geleidelijk beïnvloed, of zijn er pieken of dalen
door een sessie van de interventie te zien. Een andere reden om voor een single
case design te kiezen is dat het aantal aangemelde gokverslaafden bij VNN niet
erg groot is. Daarnaast worden er voor de voor- en na-meting gestandaardiseerde
vragenlijsten afgenomen. Deze lijsten zijn geen primaire maat. Deze lijsten
worden meegenomen om te kijken of ze in een groter vervolg onderzoek bruikbaar
zijn.

Er wordt EMDR volgens het protocol van Hornsveld en Markus (2015) aangeboden bij cliënten die in de wachtperiode zitten voor de >treatment as usual>. Over het algemeen is de >treatment as usual> een groepsbehandeling die zowel psycho-educatie als cognitieve gedrags therapie elementen bevat. EMDR verslavingsprotocol Hornsveld en Marcus (2015) hebben een protocol ontwikkeld voor het behandelen van verslaving met behulp van EMDR, waarbij de onderdelen verlangen (trek), controleverlies, realiteitstoetsing en triggersituaties belangrijk zijn. Ze omschrijven dit protocol als een toolbox met modules die toegepast kunnen worden voor de behandeling van verslaving. De toolbox is gebaseerd op het standaard protocol EMDR en de ontwikkeling van protocollen op het gebied van verslaving. Er worden 6 sessies EMDR gedaan van 90 minuten, die gericht zijn op: het desensitiseren van herinneringen aan controleverlies, desensitiseren van positieve herinneringen, desensitiseren van koppelherinneringen, desensitiseren van trigger situaties en desensitiseren van positieve flash forward. Deze worden volgens het protocol van Hornsveld en Markus (2015) gedaan. De behandelingen worden gegeven door, bij voorkeur, EMDR therapeuten, die de vervolgopleiding EMDR hebben gedaan en bij voorkeur de masterclass Verslaving en EMDR gegeven door Hornsveld en Marcus.

Voor de cliënt betreft het een nieuwe vorm van therapie, die een vergelijkbare
belasting en risico met zich meebrengt voor de cliënt als de *treatment as usua
(CGT in groep of individueel)l.* De cliënt kan profiteren van een nieuwe
behandeling, maar blijft de treatment as usual behouden. De belasting voor
cliënt is het dagelijks invullen van een lijst, wat ongeveer 5 minuten in
beslag neemt en doet dit gedurende minimaal 9 weken. Daarbij zal twee keer een
extra belasting van 15 minuten zijn voor het invullen van de GASS en de
OCDS-Middelen.