Het effect van kauwen en zoete smaak op hormonale responses van de eerste fase van de vertering

Obesitas is een van de grootste gezondheidsproblemen wereldwijd en het aantal
mensen met obesitas in de westerse wereld is nog steeds stijgende. Een van de
grootste oorzaken van dit probleem is de *obese omgeving*. Deze omgeving wordt
gekarakteriseerd door grote porties van aangenaam energie rijk voedsel dat snel
kan worden gegeten. Snel een grote hoeveelheid voedsel eten heeft een groot
impact op het lichaamsgewicht omdat dit leidt tot een verhoogde inname wat ook
wel overeten wordt genoemd.
De capaciteit van het menselijk lichaam om voedsel inname te reguleren speelt
een belangrijke rol in de preventie van overeten. Hoewel het innemen van
voedsel nodig is om te overleven is het voor het menselijk lichaam een
uitdaging om homeostase te behouden. Dit wordt ook wel de paradox van
voedselinname genoemd.
Inname regulatie begint tijdens het verwerken van voedsel in de mond. Gedurende
het kauwproces komen nutriënten, geur en smaak moleculen vrij uit de
voedselmatrix. Dit stimuleert de orale sensorisch blootstelling aan voedsel wat
zorgt voor stimulatie van de eerste fase van de vertering ook wel de *cephalic
phase response* genoemd. Deze response omvat alle fysiologische, endocriene en
autonome responses die gestimuleerd worden door sensorische signalen zoals
smaak, geur en het zien van voedsel.
De functie van de cephalic phase response is om het lichaam voor te bereiden op
inkomend, en de daaropvolgende verwerking, van voedsel. Gedacht wordt dat deze
signalen een belangrijke rol spelen binnen de verzadiging. Geen of een
verminderd cephalic phase response leidt tot een verminderde werking van het
verteringstelsel. Processen die hier nadelen van ondervinden zijn het
metabolisme zoals insuline en bloed glucose regulatie, de vetvertering en het
belonings- en verzadigings- systeem. Uit dier en mens studies is gebleken dat
deze verminderde werking van het verteringstelsel kan leiden tot een
verminderde verzadigingsresponse en dat dit leidt tot gewichtstoename.
Kauwen en orale sensorische blootstelling helpen bij de regulatie van de
voedselvertering door vagale stimulatie dat leidt tot een sterke cephalic phase
response en vervolgens verzadiging.
Kauwen brengt de verzadiging op gang via een aantal mechanisme. Een direct
effect (zoals gezien in knaagdier studies) van kauwen op de verzadiging wordt
veroorzaakt door histamine activatie in de hypothalamus en paraventricular
nucleus. Kauwen stimuleert ook de cephalic phase repsonse door de vergrootte
inspanning en door de langere tijd dat het voedsel doorbrengt in de mond. Dit
leidt vervolgens weer tot een langzamere inname en levert ook een bijdrage aan
sensorisch specifieke verzadiging. Naast de langere tijd dat het voedsel zich
in de mond bevindt en de daardoor orale stimulatie kan de cephalic phase
response ook worden versterkt door de smaak sterkte van het voedsel,
bijvoorbeeld door zoetheid.
Het lijkt dus dat snellere voedsel inname een belangrijke rol speelt bij het
behouden van een gezond gewicht. Wat we echter nog niet weten is of
kauwbewegingen of de smaak intensiteit van het voedsel hier de belangrijkste
rol in speelt. Inzicht hierin kan bijdrage aan meer kennis over overeten wat
gebruikt kan worden voor strategieën of producten die helpen bijdragen aan het
voorkomen van overgewicht.

primaire doel: Het effect van orale sensorische blootstelling door kauw tijd
en door zoetheid op de hormonale en metabole cephalic phase responses bepalen.
secundaire doel: Bepalen of de magnitude van de cephalic phase repsonses de
daaropvolgende verzadiging beïnvloedt.

De studie heeft een gerandomiseerd cross-over 2x2 design met een controle
conditie; alle deelnemers (n=22) doen mee aan alle onderdelen (interventies)
van de studie en zijn daardoor hun eigen controle (binnen proefpersonen
effect). Deelnemers wonen een informatiebijeenkomst bij waarna zij de
toestemmingsverklaringen ondertekenen indien men wil deelnemen aan de studie.
Wanneer de deelnemer de toestemmingsverklaring heeft ondertekend wordt hem of
haar gevraagd die in- en exclusie criteria vragenlijst in te vullen en om de *
model foods* - gels te proeven en te beoordelen op aangenaamheid.
Als deelnemers voldoen aan alle criteria zullen zij worden uitgenodigd voor de
training, deze training is eenmalig en duurt een uur waar deelnemers de
shamfeed methoden leren (kauwen en uit spugen van de gels zonder iets door te
slikken). Deelnemers mogen alleen met de testsessie mee doen wanneer zei niet
meer dan 15% van de gels doorslikken tijdens deze methoden.
Wanneer de training is geslaagd mogen deelnemers mee doen met de vijf
testsessies. Tijdens de testsessies shamfeeden deelnemers op een zoete of niet
zoete aardbei gel met een harde of zachte textuur (4 soorten gels, 1 soort per
test sessie) waarbij op vaste tijdspunten een bloedafname wordt gedaan.
Gedurende de controle conditie hoeven deelnemers niet te shamfeeden of gels te
eten maar wordt wel op vaste punten bloed afgenomen. Gelijk na het shamfeeden
worden deelnemers uitgenodigd om naar de lunchruimte te komen waar ze een ad
libitum lunch krijgen (bruin brood met kaas, ham, jam of hazelnootpasta) waar
de inname in gram gemeten wordt als zijnde meting voor verzadiging.

Tijdens de testsessie wordt 30 minuten voor het "kauw" experiment een cannula geplaatst voor de bloed afname. Nadat de deelnemer zich 30 min goed voelt (dit wordt nagevraagd) worden deelnemers gevraagd te sham feeden (kauwen en uitspugen) op een van de soort model foods. De deelnemers krijgen instructies via een scherm wanneer ze een nieuwe gel moeten nemen en wanneer ze deze moeten uitspugen als ze dit nog niet gedaan hebben (deelnemers spugen de gel normaliter uit wanner ze deze normaal gesproken zouden doorslikken). Deelnemers kauwen op ongeveer 30 gels van 5 gram wat ongeveer 15 minuten duurt. Tijdens deze periode tot 15 minuten erna worden 9 bloed samples afgenomen (11 ml per keer) en worden deelnemers gevraagd om een verzadigingsvragenlijst in te vullen. Tijdens het sham feeden worden ook video opname gemaakt. Stickers zullen op de kin en neus van deelnemers worden geplakt om zo de bewegingen van de mond te kunnen tracken. Alle deelnemers eten alle 4 de soorten model foods in een gerandomiseerde volgorde, een soort per sessie. Na de laatste bloedafname op 25 minuten worden deelnemers gevraagd om naar de lunchruimte te gaan waar zij een glas water en brood ontvangen met kaas, ham, hazelnootpasta of aardbei jam. Deelnemers kunnen eten tot ze goed vol gevoel hebben (max 25 min.). Na de maaltijd wordt deelnemers gevraagd om weer een verzadigingsvragenlijst in te vullen.

Geen verwachte risico*s. Deelnemers kauwen op gels (vergelijkbaar met
pannacotta) de gels zijn gemaakt van commercieel verkrijgbare ingrediënten;
slagroom, suiker, zoetstof (cyclamaat, sacharine) en Jellypudding poeder (dr.
Oetker op basis van gelatine). Verdikkingsmiddelen die worden gebruikt zijn
Johannesbroodpitmeel en carrageen. Deze verdikkingsmiddelen worden ook gebruikt
in commercieel verkrijgbare producten zoals desserts, bakkerij producten en
chocolademelk en zijn goedgekeurd door de FAO. De ad libitum lunch de
deelnemers krijgen voldoet aan de Nederlandse richtlijnen gezonde voeding (
brood met kaas, ham, jam of chocolade pasta beleg). Alle producten worden
bereid in een food safe keuken bij de onderzoekers of ervaren onderzoek
diëtisten. Bloed afname wordt gedaan door ervaren onderzoeksverpleegkundige.
Mogelijke klein complicaties die kunnen optreden zijn kleine bloedingen,
duizeligheid, misselijkheid of flauwvallen door het 4 uur nuchter zijn, maar de
risico*s hierop zijn minimaal. Als tijdens de metingen glucose of Hb waarde
worden gevonden buiten de normale range dan zal de onderzoeksverpleegkundige
dit bespreken met de deelnemer en worden doorverwezen naar hun huisarts.
Toestemming hiervoor zal worden gevraagd op de toestemmingsverklaring.
Samengevat bevat dit onderzoek geen metingen die risico's met zich meenemen en
de belasting van dit onderzoek kan worden gezien als gemiddeld. Dit onderzoek
kan bijdrage aan inzichten in het verzadigingsmechanisme en dit kan helpen bij
de preventie van overgewicht en obesitas.