VRelax: verminderen van stress bij patiënten met psychiatrische stoornissen - een virtual reality pilot studie

Verhoogde stress reactiviteit speelt een centrale rol in theorieën over
ontstaan en beloop van psychiatrische stoornissen. Het is gerelateerd zowel aan
ontstaan als terugval van stemmings-, angst- en psychotische stoornissen.
Persoonlijke stress reactiviteit kan veranderd worden door negatieve cognitieve
schema's bij te stellen of door mate van arousal, spanning en piekeren te
verminderen. Veranderen van negatieve cognitieve schema's met cognitieve
gedragstherapie (CGT) vraagt een grote inspanning van patiënten en
behandelaars. Effecten van CGT op symptomen zijn bescheiden bij depressieve
stoornissen en schizofrenie. Focus leggen op het hier en nu, en ontspannen met
behulp van ademhalingsoefeningen, imaginaire visualisatie, en progressieve
spierontspanning is wellicht directer gericht op het doorbreken van de vicieuze
cirkel van stress reactiviteit en psychiatrische symptomen. Virtual Reality
biedt de mogelijkheden om relaxatie interventies te verbeteren. Om stress,
arousal en spanning te verlagen moet exposure de vorm hebben van ontspannende
omgevingen, zoals een wandeling door de natuur, zwemmen tussen tropische vissen
of een zonsondergang bekijken. Een combinatie van visuele en auditieve stimuli
in VR kan worden gebruikt om een immersieve ervaring te creëren die sterker is
dan de actuele mentale staat van depressie of angst. Recent werden enkele VR
stress management studies gepubliceerd die suggereren dat dit een veelbelovende
benadering is voor relaxatie en herstel van stress, met een groot potentieel
voor verdere ontwikkeling.

Ontwikkelen van een 360o video VR relaxatie programma (VRelax) voor het
verminderen van de impact van stress bij patiënten met depressieve, angst- en
psychotische stoornissen. Haalbaarheid, gebruiksvriendelijkheid en
onmiddellijke effecten op subjectieve en objectieve stress reactiviteit worden
onderzocht.

In deze pilotstudie zal een multidisciplinair team van onderzoekers, clinici,
VR video experts en beoogde eindgebruikers een interventie ontwikkelen.
Verschillende onderdelen van het VRelax programma zullen worden ontwikkeld in
cyclussen van drie weken:
a. Ontwikkeling van het eerste prototype in scrum - alle teamleden
b. Testen van het eerste prototype - twee cinici en twee eindgebruikers
c. Ontwikkeling van het tweede prototype in scrum - alle teamleden
d. Pilotstudie om de haalbaarheid en 'proof of concept' te onderzoeken, als
voorbereiding op een grotere randomized controlled trial (RCT)

Pilotstudie
De pilotstudie bevat 30 deelnemers, die door middel van randomisatie, worden
ingedeeld in één van de drie groepen (10 in elke groep):
- Virtuele omgeving van een wandeling door de natuur
- Virtuele omgeving van een onderwaterwereld met dolfijnen
- Controlegroep: 2D-video van natuur

Design
Na informed consent worden de deelnemers ingedeeld in één van de drie groepen.
Alvorens de eerste sessie worden basismetingen verricht door de onderzoeker en
een onderzoeksassistente, waaronder psychiatrische symptomen, subjectieve en
fysieke stress en het gebruik van medicatie en overige middelen. De deelnemers
worden geïnstrueerd de VR-video of de 2D-video twee keer per dag te bekijken,
*s ochtends en *s avonds, gedurende 7 dagen. De eerste sessie zal plaatsvinden
onder begeleiding voor technische instructie en veiligheid, waarna subjectieve
en fysieke stress opnieuw gemeten wordt en wordt gekeken naar simulatorziekte
en gebruikerservaring. Vanaf de 2e sessie zal de deelnemer de video*s alleen
bekijken. Op dag 7, na de laatste sessie, zullen de basismetingen worden
herhaald en zal er een kwalitatief interview plaatsvinden over de
gebruikerservaringen.

De deelnemers worden geïnstrueerd de VR-video of de 2D-video twee keer per dag te bekijken, >s ochtends en >s avonds, gedurende 7 dagen. De eerste sessie zal plaatsvinden onder begeleiding voor technische instructie en veiligheid, waarna subjectieve en fysieke stress opnieuw gemeten wordt en wordt gekeken naar simulatorziekte en gebruikerservaring. Vanaf de 2e sessie zal de deelnemer de video>s alleen bekijken. Op dag 7, na de laatste sessie, zal de onderzoeksassistent de basismetingen herhalen en een kwalitatief interview afnemen over gebruikerservaringen.

Belasting
- Voor- en nameting: gedurende 60 minuten vragenlijsten, fysiologische metingen
(hartslag, huidgeleiding), kwalitatief interview over gebruikerservaringen.
- Tweemaal per dag 15 minuten interventie en 15 minuten voorbereiding / korte
vragenlijst.

Risico's
- Simulatorziekte, i.e. voorbijgaande misselijkheid of duizeligheid.