Neuropsychologisch onderzoek in X-gebonden adrenoleukodystrofie

X-gebonden adrenoleukodystrofie (X-ALD) is een zeldzame genetische
stofwisselingsziekte. Het klinische spectrum is breed met betrokkenheid van de
bijnieren, het myelum en de perifere zenuwen. Sommige patiënten ontwikkelen een
fatale en progressieve cerebrale demyelinisatie, wat behandeld kan worden met
hematopoëtische stamceltransplantatie (HSCT). Transplantatiekandidaten worden
geselecteerd op basis van de ernst van de MRI afwijkingen en de
neuropsychologische test resultaten. Het laatste wordt gebruikt als functionele
uitkomstmaat van demyelinisatie. Een lage Performale Intelligentie Quotiënt
score (<80) is geassocieerd met een verminderde functionele uitkomst na HSCT.
Neurocognitieve functie in patiënten die (nog) niet zijn aangedaan door
cerebrale demyelinisatie wordt als niet afwijkend beschouwd, maar in het
verleden gepubliceerde resultaten zijn inconsistent.

In 52 patiënten, met een gemiddelde leeftijd van 6.4 jaar (range 2.1-14.6) met
een normale MRI van de hersenen, waren neuropsychologische testen normaal als
het cohort als groep werd getest, hoewel 4 individuele participanten in enkele
cognitieve domeinen enige deficiënties vertoonden. De auteurs nemen aan dat
deze deficiënties niet samenhingen met X-ALD.
In een andere groep van jongens zonder MRI afwijkingen (leeftijd range
3.92-14.58 jaar) hadden 2/8 patiënten een significant lage Performaal
Intelligentie Quotiënt in vergelijking met de Verbale Intelligentie Quotiënt,
in 3/5 patiënt was de Kaufmann Assessment Battery for Children significant
verlaagd en in 5/7 was de Frostig Developmental Test of Visual Perception
abnormaal.
In een groep van 12 volwassen patiënten hadden alleen de drie patiënten met
cerebrale betrokkenheid afwijkingen bij de neurocognitieve tests. Desondanks
waren de neuropsychologische testen in 57 volwassen patiënten (41 mannen en 16
vrouwen) afwijkend bij 60%. Het patroon van deficiënties was met name
subcorticaal met defecten in de fronto-executeive functies en het geheugen. Het
is onduidelijk in hoeveel van deze patiënten sprake was van demyelinisatie ten
tijde van de neuropsychologische testen.

Wij willen de neuropsychologische functie van X-ALD patiënten zonder actieve
cerebrale demyelinisatie onderzoeken en deze bevindingen correleren aan MRI
data. In acht nemend dat neonatale screening naar X-ALD geïmplementeerd zal
worden in Nederland onderstreept het belang van deze studie om onze kennis over
deze aandoening uit te breiden.

Het primaire doel is de neuropsychologische functie in X-ALD patiënten zonder
actieve cerebrale demyelinisatie te onderzoeken. Data van minderjarige
patiënten zal vergeleken worden met gezonde vrijwilligers. Data van volwassenen
zal vergeleken worden met referentiewaarden.

Het secundaire doel is de resultaten te correleren aan de MRI data.

Cross-sectionele studie met één ziekenhuisbezoek.

Onderzoek naar zeldzame aandoeningen wordt vaak beperkt door de grootte van het
cohort wat beschikbaar is voor studies. Om de neurocogntiieve functie van X-ALD
patiënten te onderzoeken is het uitermate belangrijk dat ook minderjarige
patiënten worden geïncludeerd, omdat zij een belangrijk gedeelte vormen van een
toch al klein cohort. Daarbij zal binnenkort neonatale screening naar X-ALD
worden geïmplementeerd in Nederland wat het belang van deze studie ondersteunt.
Het aantal nieuwe patiënten zal substantieel toenemen. Om patiënten en ouders
afdoende te kunnen informeren over deze aandoening is het ontzettend belangrijk
dat alle facetten van de aandoening in de verschillende leeftijdsgroepen worden
onderzocht.
Daarbij hebben de resultaten van deze studie de potentie om indivuele
patiëntenzorg te verbeteren als de resultaten suggereren dat neurocognitieve
problemen aanwezig zijn in deze patiëntengroep. De test batterij is relatief
kort en daarom niet geschikt om individuele uitspraken te doen. Maar indien
nodig zal individueel aanvullend onderzoek worden verricht. Er zijn geen
risico's aan deelname en de belasting van een neuropsychologisch onderzoek zijn
verwaarloosbaar. De testen worden op een speelse manier afgenomen en worden
meestal niet als belastend ervaren door kinderen.