Denk Anders. Een onderzoek naar de toepasbaarheid en de effectiviteit van een online Cognitie Bias Modification training op een app voor adolescenten met een obsessieve compulsieve stoornis (OCS)

Het huidige onderzoek is een vervolg op het door onze afdeling uitgevoerde
pilot onderzoek naar het effect van de CBM-I training voor kinderen en jongeren
met OCS, METC nummer: NL 35351.018.11 en op het nog lopende onderzoek naar het
effect van CBM-I als pretherapie bij de reguliere behandeling (CGT), METC
nummer NL 44055.018.13.

Een patiënt met een dwangstoornis of obsessieve compulsieve stoornis (OCS)
heeft last van dwanggedachten (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsies).
Dwanggedachten zijn akelige of vreemde gedachten die, ongewild, steeds
terugkeren en angst oproepen. Voorbeelden zijn de gedachte dat er een ongeluk
gebeurt, dat de patiënt zelf of familieleden ernstig ziek worden, of dat hij of
zij een ramp veroorzaakt. Dwanghandelingen zijn onnodige of te vaak uitgevoerde
handelingen of rituelen. Voorbeelden hiervan zijn overdreven vaak en langdurig
handenwassen, urenlange controlerituelen, herhaaldelijk geruststelling vragen
over de triviaalste zaken en tellen bij allerlei handelingen. De
dwanghandelingen zijn bedoeld om de angst van de dwanggedachten te couperen,
terwijl de betrokkene weet dat met die handelingen geen rampen kunnen worden
voorkomen. De dwangstoornis komt relatief weinig voor, bij 1-2% van de
kinderen, maar heeft grote impact op het functioneren van die kinderen, zoals
slecht of niet meer functioneren op school, verstoorde gezinsrelaties,
disfunctioneren op sociaal gebied en depressieve klachten (Abramowitz,
Whiteside, & Deacon, 2005). Onbehandeld verdwijnen de klachten meestal niet
vanzelf. Bij een groot aantal volwassenen is de dwangstoornis ruim voor het
twintigste jaar ontstaan. Cognitieve gedragstherapie (CGT) is de eerste keuze
van behandeling (Geller et al., 2012). Uit onderzoek blijkt dat na
protocollaire CGT een gemiddelde klachtenvermindering van 40-65% bereikt wordt
(e.g., de Haan, Hoogduin, Buitelaar, & Keijsers, 1998; O'Kearney, Anstey, Von
Sanden, & Hunt, 2010; Turner, 2006). Recent is door onze onderzoeksgroep een
gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd naar het effect van CGT voor kinderen met
OCS. Hieruit bleek dat na 16 sessies CGT de klachten met gemiddeld 53% waren
afgenomen (Wolters et al., in voorbereiding). Dit betekent dat gemiddeld
genomen ongeveer de helft van de dwangklachten niet verdwenen is na CGT.

Volgens cognitieve modellen (Salkovskis et al.) spelen (snelle) negatieve
interpretaties een cruciale rol bij de Obsessief Compulsieve Stoornis (OCS).
Recent zijn er methodes ontwikkeld om deze snelle, initiële interpretatie te
veranderen met behulp van een computertraining (Mathews & Mackintosh, 2000);
Cognitieve Bias Modificatie training (CBM). Bij volwassenen zijn er
veelbelovende effecten van deze training gevonden, zowel bij angstklachten (zie
oa Salemink et al., 2009) alsook bij OCS (Clerkin & Teachman, 2011). In een
p[ilotstudy hebben wij deze training onderzocht bij adolescenten met OCS en
vonden aanwijzingen voor een positief effect van CBM-I op verschillende
klinische uitkomstmaten (CY-BOCS obsessies ernstscore, en score op schaal voor
internaliserende problemen) (Salemink, Wolters, & de Haan, 2015. De voorlopige
resultaten van de nog lopende studie

Dit wijst op een toegevoegde waarde van de CBM-I training boven de 'treatment
as usual' (CGT); ). In de evaluatie van de training blijkt echter dat, hoewel
de training als nuttig wordt ervaren, een groot nadeel is dat de training op
dit moment alleen op een computer of pc gedaan kan worden. Dit beïnvloedt
mogelijk de frequentie en duur van de training en zal hierdoor een negatieve
invloed op de effectiviteit hebben. De verwachting s dat de toepassing van
CBM-I op een mobiele telefoon middels een app meer past in de levensstijl van
onze doelgroep en daardoor beter gebruikt zal worden.

Deze aanvraag betreft onderzoek naar de toepasbaarheid en de effectiviteit van
een CBM-training middels een app op de mobiele telefoon. Het onderzoek wordt
gedaan bij adolescenten (12-18 jaar) die op de kliniek van de Bascule in
behandeling zijn voor een dwangstoornis. De training vindt plaats tijdens de
reguliere behandeling. Wanneer de CBM-I training op een app de adolescenten
aanspreekt en leidt tot een groter therapie-effect, betekent dit een positieve
bijdrage de behandeling.

Het onderzoek heeft een Multiple Baseline Single Case Experimental Design,
waarin verschillende baseline periodes toegepast worden om het effect en de
waardering van de CBM-I training (12 sessies in 2 weken) te onderzoeken. Er
zijn twee fasen: Baseline fase en de Trainingsfase. De Baseline fase bestaat
uit 2 *condities*: 10 dagen baseline en 14 dagen baseline. Patienten worden at
random toegedeeld aan één van de twee baseline condities. Metingen worden
verricht aan het begin van de baseline, aan het begin van de trainingsfase (=
einde van de baselinefase) en aan het einde van de trainingsfase. Gedurende de
baseline- en de trainingsfase wordt een dagelijkse ernstmeting gedaan, middels
een VASschaal.
De training vindt plaats gedurende de gebruikelijke behandeling met CGt en
eventueel medicatie.

Cognitieve Bias Modification-Interpretation (CBM-I) training (Mathews & Mackintosh, 2000) wordt gebruikt. In deze training worden disfunctionele interpretaties veranderd door het leren van nieuwe associaties tussen ambigue situaties en functionele interpretaties. Dit wordt gedaan door een aantal verschillende korte verhaaltjes (scenario's genoemd) te laten lezen, waarin dergelijke ambigue situaties beschreven zijn en waarbij een functionele interpretatie wordt gegeven. Om er zeker van te zijn dat de patiënt actief betrokken blijft moet hij/zij een woordfragment aanvullen, hetgeen maar op een manier kan. Een voorbeeld van zo'n scenario is: ' Je moet de tafel dekken voor het avondeten. Je hebt de neiging om je handen heel goed te gaan wassen voordat je de vorken en messen aanraakt. Dan denk je dat dit niet n-dig is. ' De training wordt gegeven via een app op de mobiele telefoon, in de kliniek (of thuis) zonder de hulp van een therapeut. De training bestaat uit 12 sessies van ongeveer 15 minuten per keer, gedurende twee weken.

De belasting voor de patient is alsvolgt:
Voormeting: 1 uur
- Een semi-gestructureerd interview naar de ernst van de OC klachten, (CYBOCS)
- Een interview om de dimensies van de dwangstoornis te bepalen.
- Opstellen van geindividualiseerde VASschaal

Tussenmeting: 15 minuten
- CYBOCS:

Nameting 30 minuten
- CY-BOCS
- Vragenlijst ter evaluatie van de training

Gedurende drie en een half of vier weken (afhankelijk van de duur van de
Baseline-fase) dagelijks invulllen van de VASschaal 2 minuten (totaal 48 of 56
minuten

Training; 180 minuten
- gedurende twee weken 12 sessies CBM-I van ongeveer 15 minuten: 180 minuten

In totaal is de belasting 5-6 uur in drie tot vier weken.

Aan de metingen en de interventie zijn geen risico's verbonden.