Kwantificering van PEth om alcoholgebruik door zwangere vrouwen vast te stellen, een prospectief prevalentie onderzoek

Alcoholgebruik tijdens de zwangerschap kan schade toebrengen aan het ongeboren
kind. Het beïnvloed zowel de lichamelijke als neurocognitieve ontwikkeling van
de foetus. De zichtbare effect en ontwikkelingsproblemen van deze kinderen
worden aangeduid met de termen foetaal alcohol spectrum disorders (FASD) of
foetaal alcohol syndroom (FAS). FASD wordt gekenmerkt door een groot scala aan
symptomen, die niet per se altijd gelijktijdig dan wel in dezelfde mate
aanwezig zijn. FAS is de meest ernstige variant. Kinderen met FAS voldoen aan
de volgende criteria: groeistoornissen, 3 kenmerkende gezichtsafwijkingen,
afwijkingen aan het CZS (waaronder cognitieve en gedrag
ontwikkelingsstoornissen and microcefalie) en maternaal alcoholgebruik tijdens
de zwangerschap.
In Noord-Amerika is FASD momenteel de meest voorkomende oorzaak van
verstandelijke achterstand, boven bijvoorbeeld Down Syndroom. Alhoewel er geen
recente gegevens zijn over het voorkomen van FAS of FASD in Nederland,
schattingen van eerder kwamen er op uit dat hier jaarlijks ten minste 135
kinderen worden geboren met FAS en 400 met FASD. Er wordt vandaag de dag vanuit
gegaan dat deze aantallen veel hoger liggen, aangezien FAS en FASD vaak niet of
niet goed herkend worden.

In welke mate laag tot matig alcoholgebruik FASD of FAS veroorzaakt is nog
steeds onduidelijk. Daarentegen is er wel een duidelijk relatie tussen
excessief alcoholgebruik tijdens de zwangerschap en het voorkomen van FAS bij
kinderen van deze moeders. Uit onderzoek onder Britse vrouwen is het advies
naar voren gekomen dat zwangere vrouwen alsmede vrouwen die van plan zijn om
zwanger te worden, geadviseerd moeten worden om géén alcohol te drinken. Zij
vonden dat vrouwen die maximaal 2 maal per week 1-2 glazen alcohol dronken in
vergelijking met vrouwen die geen alcohol dronken, een verhoogd risico liepen
op het krijgen van een kind met een laag geboortegewicht en een te vroeg
geboren kind. Dit effect was het duidelijkst bij vrouwen die alcohol gebruikten
in het eerste trimester. Daarentegen vonden Nederlandse onderzoekers dat laag
tot matig alcoholgebruik door zwangere vrouwen geen negatieve invloed hadden op
de groei van de foetus.

Deze studies komen tot andere bevindingen, maar belangrijk is ook dat zij
alleen focussen op foetale groei en geboortegewicht, terwijl het diagnosticeren
van FAS of FASD kort na de geboorte nog erg lastig is. Een ander belangrijk
punt om te beseffen is het feit dat deze studies naar alcoholgebruik tijdens de
zwangerschap gebaseerd zijn op vragenlijsten. Wanneer zelfrapportage over
alcoholgebruik namelijk wordt vergeleken met resultaten naar afbraakproducten
van alcohol in meconium, wordt op basis van meconium 4-13 keer vaker
alcoholgebruik vastgesteld dan op basis van de vragenlijsten verwacht werd. De
tegenstrijdige resultaten worden mogelijk dus veroorzaakt door onbetrouwbare
gegevens uit vragenlijsten. Daarom is het zeer wenselijk om een betrouwbare
marker te hebben die alcoholgebruik kan objectiveren.

Phosphatidylethanol (PEth) is een directe alcoholmarker die gevormd wordt in de
celmembraan van rode bloedcellen. PEth is een zeer specifieke metaboliet
aangezien het uitsluitend wordt gevormd in de aanwezigheid van ethanol en is
dan ook niet aantoonbaar in niet-drinkers. Daarnaast blijft PEth aantoonbaar in
bloed voor een periode van gemiddeld minimaal 2 weken. Dit biedt mogelijkheden
voor het aantonen van alcoholgebruik dat langer geleden plaatsvond. En dit is
dus wenselijk bij bijvoorbeeld zwangere vrouwen omdat zij onder rapporteren op
vragenlijsten. Als hun alcoholgebruik van enkele weken terug kan worden
aangetoond, kan deze vrouwen specifieke informatie of hulp worden geboden. Dit
kan verder alcoholgebruik tegen gaan en daarmee voorkomen dat de foetus (nog
meer) schade oploopt door alcoholgebruik. Dit kan leiden tot een afname in van
het aantal kinderen dat wordt geboren met FAS of FASD. En nog belangrijker:
PEth kan helpen mogelijke relaties aan te tonen tussen alcoholgebruik tijdens
de zwangerschap en karakteristieken van vrouwen die alcohol (blijven) gebruiken
terwijl ze zwanger zijn. Daardoor kunnen we mogelijk betere en specifiekere
voorlichting opzetten en zo de vrouwen informeren vóór ze zwanger worden.

Primaire vraagstelling:
Nagaan wat het percentage positieve PEth-analyse in bloed van zwangere vrouwen
is, tijdens hun eerste bezoek aan de polikliniek verloskunde.


Secundaire vraagstellingen zijn:
Nagaan wat de verdeling van POPEth, PLPEth en DOPEth concentraties in bloed is
van zwangere vrouwen tijdens hun eerste bezoek aan de polikliniek verloskunde.

Nagaan of er een relatie is tussen positieve PEth-analyse in bloed van zwangere
vrouwen en bepaalde variabelen (leeftijd, ethiniciteit, graviditeit, pariteit,
anamnestisch alcoholgebruik, zwangerschapsduur, hemoglobine-gehalte en/of
cijfers van de postcode) tijdens hun eerste bezoek aan de polikliniek
verloskunde.

Nagaan of er een relatie is tussen POPEth, PLPEth en DOPEth concentraties in
bloed van zwangere vrouwen en bepaalde variabelen (leeftijd, ethniciteit,
graviditeit, pariteit, anamnestisch alcoholgebruik, zwangerschapsduur,
hemoglobine-gehalte en/of cijfers van de postcode) tijdens hun eerste bezoek
aan de polikliniek verloskunde.

Prospectief prevalentie onderzoek.
Alle nieuwe zwangeren op de polikliniek verloskunde en gynaecologie van het
Erasmus MC, die in het kader van routine zorg een bloedafname nodig hebben,
doen anoniem mee aan de studie tenzij opt-out. Analyse gebeurt uit
restmateriaal.

Minimaal.