Voedselbeloning in de hersenen in gezonde mannen en kanker overlevenden, onderzocht met fMRI.

Dit onderzoek is een onderdeel van een TI Food and Nutrition project, met als
doel het beter begrijpen van voedselkeuze gedrag in
onder andere kanker overlevenden. De mate waarin het consumeren van een
voedselproduct als
aangenaam wordt ervaren, moet worden vertaald in motivatie tot het consumeren
van een voedselproduct om het voedselkeuze
gedrag te kunnen beïnvloeden. Deze motivatie wordt ook wel omschreven als de
anticipatie op het consumeren van een
aangenaam voedselproduct. Het zien van een voedselproduct heeft een motiverende
rol voor consumptie, en is dan ook een sterke
voorspeller van voedselkeuze gedrag. Overgewicht en hart- en vaatziekten komen
veel voor na de behandeling van teelbalkanker met cisplatin chemotherapie. Het
doel van de huidige studie is het verkrijgen van inzicht in de neurale
mechanismen die ten grondslag liggen aan het anticiperen op het consumeren van
voedselproducten in kanker overlevenden.

Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van het verband tussen
chemotherapie-gerelateerde
veranderingen in het motivatiesysteem in de hersenen en veranderingen in
voedselkeuze gedrag.

In deze studie worden fMRI en gedragsmaten gecombineerd. Proefpersonen zullen
deelnemen aan een fMRI onderzoek, waarin zij
een computer-taak zullen uitvoeren. De taak bestaat uit het maken van
voedselkeuzes op basis van twee plaatjes van
voedselproducten. De visueel aangeboden voedselproducten varieren in smaak
(zoet of zout) en calorische waarde (hoog of laag).
De proefpersoon zal worden geinstrueerd het voedselproduct te selecteren
waarvoor geldt "Het liefst eet ik nu..". De categorie
waaruit beide voedselplaatjes afkomstig zijn wordt gebalanceerd over het gehele
onderzoek, zodat alle combinaties evenveel
voorkomen. Elke keuze, gemaakt door middel van het drukken op een toetstenbord,
activeert de volgende serie stimuli tot alle combinaties (d.i. 10 combinaties)
16 keer zijn gepresenteerd om zo een betrouwbare hersenrespons te krijgen. Het
totaal aantal van 160 trials zal verdeeld worden over 4 taakblokken van elk 40
trials. De volgorde van herhalingen wordt gerandomiseerd en
gecounter-balanceerd per proefpersoon.

De gedrags- en neurale maten worden op twee manieren achterhaald. De
hersenrespons bestaat uit een score die aangeeft welk voedselproduct een
proefpersoon heeft gekozen en hoe snel deze keuze werd gemaakt. In de fMRI
analyse worden deze gedragsmaten meegenomen als covariaten. Met behulp van de
snelheid kunnen de activatiepatronen van een proefpersoon gerelateerd worden
aan de mate waarin een proefpersoon gemotiveerd is tot het consumeren van een
voedselproduct. Deze studie is *single-blind*, de onderzoeker weet welke smaak
de proefpersoon toegediend krijgt maar de proefpersoon weet dat niet. De
proefpersonen zullen voor aanvang van de studie worden geïnformeerd over de
aard van de stimuli.

Functional MRI (fMRI) staat bekend als een veilige techniek; er zijn geen
risico*s gevonden die direct verbonden zijn aan het
ondergaan van een fMRI scan. Boven bepaalde grenzen kan een zekere hitte en/of
jeukend/tintelend gevoel ervaren worden (door
stimulatie van perifere zenuw-einden). De magnetische velden die in deze studie
gebruikt worden (3 Tesla) zijn vele malen minder
krachtig dan de grens waarop effect ervaren wordt. Voor onderzoek wordt 3 Tesla
vaak gebruikt en binnen Nederland worden zelfs
velden van 7 Tesla gebruikt zonder dat er nadelige effecten gevonden worden. De
data die verkregen wordt door de functionele en
anatomische scans wordt alleen voor onderzoeksdoeleinden gebruikt. Door het
sterke magnetische veld dat bij MRI gebruikt wordt
kunnen magnetische deeltjes die in de hersenen of de ogen zitten en elektrische
apparaten die in het lichaam zitten (insulinepom,
pacemakers) gaan bewegen. Ook kan hitte ontstaan in niet lichaamseigen metalen
(zoals rode tatoeages en protheses). Om te
voorkomen dat een van de hierboven beschreven situaties plaats zal vinden
zullen potentiële proefpersonen eerst een MRI
veiligheidsvragenlijst invullen. Alleen wanneer geen van de exclusie criteria
aanwezig zijn mag een persoon deelnemen aan het
onderzoek. Doordat de MRI scanner een nauwe buis is kan een gevoel van
claustrofobie ontstaan. Om het risico hierop te
verkleinen worden: 1) proefpersonen expliciet gevraagd of ze last hebben van
claustrofobie, 2) wordt de proefpersoon gevraagd
een korte tijd in een dummy scanner te verblijven, en 3) wordt vooraf en
gedurende het experiment gevraagd of de proefpersoon
zich nog goed voelt. Daarnaast is er een alarm aanwezig dat de proefpersoon kan
gebruiken om aan te geven dat het experiment
afgebroken moet worden. Ook is een van de onderzoekers constant aanwezig
gedurende de scan sessie. Dit is om de
de mentale staat van de proefpersonen te monitoren. Tijdens een fMRI scan
klinkt een constant luid geluid, daarom krijgt de
proefpersoon oordopjes in. Daarnaast ligt het hoofd in een coil en worden er
kussentjes langs het hoofd geschoven om te zorgen dat
het hoofd stilgehouden wordt, deze sensatie kan vergeleken worden met het
dragen van een wat ruime motorhelm. De belasting van
de deelnemers bestaat uit: het invullen van veiligheidsvragenlijst, op basis
waarvan nagegaan wordt of de proefpersoon aan alle inclusie criteria voldoet en
geen exclusie criteria aanwezig zijn. Daarna krijgen de proefpersonen een
intake-sessie, waarin een beloningsgevoeligheid vragenlijst wordt ingevuld en
waarin de plaatjes van het MRI onderzoek worden beoordeeld op waardering en
caloriedichtheid. De scansessie zal plaatsvinden tussen 16:00 en 19:00 uur. We
zullen de proefpersonen vragen 3 uur voorafgaande aan het onderzoek te stoppen
met eten en drinken, zodat we lichte honger induceren, wat tot een beter
meetbare response leidt in de fMRI data.