Internetbehandeling voor selectieve aandacht bij kinderen met een angststoornis: een gerandomiseerd, dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek

ACHTERGROND: Van alle psychiatrische stoornissen op de kinderleeftijd komen
angststoornissen het meest voor (prevalentie 15 tot 20%). Angststoornissen
hebben een negatieve invloed op het functioneren en welbevinden van kinderen.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is momenteel de meest effectieve behandeling
voor angststoornissen. Echter, de helft van angstige kinderen profiteert niet
van CGT. Kinderen die niet genezen van hun angststoornis hebben een groot
risico op het ontwikkelen van andere psychiatrische stoornissen, schooluitval,
sociale isolatie, alcoholisme en depressie. Het is dus van groot belang dat er
effectievere behandelingen ontwikkeld worden die de kwaliteit van leven en de
ontwikkelingsmogelijkheden van deze kinderen verbeteren.
Een veelbelovende en nieuwe behandeling voor angststoornissen bij kinderen is
selectieve aandachtbehandeling (SAB). SAB is gebaseerd op evidentie dat
selectieve aandacht een causale rol speelt in het ontwikkelen van angst.
Kinderen met een angststoornis scannen voortdurend hun omgeving op gevaar.
Hierdoor zullen zij situaties ook sneller interpreteren als bedreigend. SAB
leert kinderen om hun aandacht op neutrale en positieve dingen te richten en
vermindert zo hun angst. Verschillende onderzoeken bij volwassenen met een
angststoornis laten zien dat SAB leidt tot een duidelijke vermindering van
angst. Zo vond een onderzoek dat na een paar sessies aandachtbehandeling 70 tot
75% van de volwassenen genezen waren van hun angststoornis. Deze effecten
werden ook vier maanden na de trainingen gevonden. Ondanks de aangetoonde
effectiviteit bij volwassenen is SAB nauwelijks onderzocht bij kinderen.
DOEL: Het eerste doel is om de effectiviteit van internet-SAB alleen te
onderzoeken. Het tweede doel is om de effectiviteit van internet SAB in
combinatie met CGT te onderzoeken.
HYPOTHESE: De combinatie van internet-SAB en CGT zal waarschijnlijk effectiever
zijn dan CGT alleen, omdat beide behandelingen zich richten op verschillende
fasen van de informatieverwerking, die van belang zijn bij angststoornissen.
SAB richt zich meer op automatische en onbewuste fasen van de
informatieverwerking, terwijl CGT zich meer richt op bewuste en latere fasen
daarvan (bijv. interpretaties en cognities). Voorts wordt verwacht dat
internet-SAB effectiever is dan de internet-placebo-SAB.

PRIMAIRE DOELEN:
1. effectiviteit van internet-SAB te onderzoeken als monotherapie voor start
CGT.
2. effectiviteit van internet-SAB in combinatie met CGT te onderzoeken.

SECUNDAIRE DOELEN:
3. Het effect van internet-SAB als monotherapie en in combinatie van CGT op
interpretatie bias te onderzoeken
4. Het effect van selectieve aandacht bij kinderen voorafgaand aan de therapie
te onderzoeken op het therapie-effect alsmede veranderingen van selectieve
aandacht gedurende de behandeling
5. De invloed van ouderlijke psychopathologie en selectieve aandacht op
therapie-effect kind te onderzoeken

Het betreft een een gerandomiseerd, dubbelblind, placebo-gecontroleerd
onderzoek.

Kinderen worden op basis van randomisatie toegewezen aan internet-SAB (N = 64)
of internet-placebo-SAB (N = 64). Deze behandelingen zullen via internet
gegeven worden en zullen drie weken (drie maal per week) duren. Twee weken na
afronding van de behandeling zullen beide groepen beginnen met CGT. Voorafgaand
(T1) en na de (placebo-)SAB (T2) ,één week na de tiende CGT sessie (T3) en bij
6-maanden follow-up (T4) zullen metingen bij kinderen en ouders verricht
worden.

Bij de internet selectieve aandachtbehandeling (internet-SAB) krijgen kinderen op een computerscherm twee plaatjes (één bedreigend en één neutraal) te zien. Na een halve seconde verdwijnen de twee plaatjes en op de plaats van één van de plaatjes verschijnt een symbool (: of ..). Kinderen moeten vervolgens een toets indrukken die overeenkomt met het symbool. Tijdens SAB verschijnt het symbool steeds op de plaats van het neutrale plaatje; hierdoor leren kinderen om hun aandacht steeds te richten op neutrale plaatjes. Bij de placebo-SAB verschijnen de symbolen even vaak op de plaats van het bedreigende en neutrale plaatje, waardoor deze kinderen niet leren om hun aandacht te richten op neutrale plaatjes. De SAB en placebo-SAB betreffen een internet behandeling en bestaan uit negen sessie van 20-minuten, die over een periode van drie weken thuis gedaan worden (3 sessies per week). Na de internet-SAB en internet-placebo-SAB krijgen alle kinderen, onafhankelijk van het therapie-effect, cognitieve gedragstherapie (CGT). Voor de CGT wordt het programma >Vrienden voor het leven> gebruikt . Dit programma is bewezen effectief als behandeling voor angststoornissen bij kinderen. CGT is een behandeling waarbij kinderen met een angststoornis meer vaardigheden om hun angstsymptomen te beheersen aangeleerd krijgen. CGT voor angststoornissen in de kinderleeftijd bestaat meestal uit vijf kerncomponenten, te weten:1. Psycho-educatie, 2.Ontspanningsoefeningen, 3. Cognitieve herstructurering (veranderen negatieve gedachten in positieve-helpende-gedachten, 4. Blootstelling, 5. Het voorkomen van terugval.

AANTAL EN SOORT METINGEN:

ADIS-C (angstinterview; kind en ouders, duur 1 uur; T1,2,3, 4)
SCARED-R (angstvragenlijst, kind en ouders, duur 15 minuten; T1,2,3, 4)
CBCL/YSR/TRF (vragenlijst internaliserende stoornissen, kind en ouders en
leerkracht, duur 20 minuten, T1,2,3,4)
CDI (depressievragenlijst, kind, duur 10 minuten, T1,2,3,4)
TACQOL-PF, TACQOL-CF, TAAQOL (vragenlijst rond kwaliteit van leven, kind, duur
15 minuten, T1,2,3, 4)
Aandachtsbias (computertaak, kind, duur 20 minuten, T1,2,3, 4)
Interpretatie bias (computertaak, kind, duur 15 minuten, T1,2,3,4)
EMBU-C, EMBU-P (vragenlijst opvoedinsstijl, 15 minuten, kind en ouders,
T1,2,3,4)

Levensgebeurtenissen vragenlijst (10 minuten, kind, T1,2, 3, 4)
SES (vragenlijst sociaal-economische status, ouders, 10 minuten, T1)
Medische consumptie vragenlijst (5 minuten, ouders, T1, 2, 3, 4)

EXTRA METINGEN INDIEN EIGEN DEELNAME OUDERS:

CIDI (interview psychopathologie ouders, ouders, 1 uur, T1)
ASR (vragenlijst angst en depressie, 15 minuten, ouders, T1,2,3,4)
Aandachtsbias (computertaak, ouders, duur 20 minuten, T1,2,3, 4)


SCHADELIJKE BIJWERKINGEN/RISICO
Voor het interventie-onderzoek zijn de schadelijke bijwerkingen risico
verwaarloosbaar. Voor de ouders worden geen bijwerkingen of risico verwacht.