Strong teens and resilient minds: Preventie van depressie en suicide op school

Depressie onder jongeren speelt een grote rol in de gezondheidszorg. De
prevalentie van depressie onder Nederlandse jongeren is ongeveer 3,8% en
eenderde van de jongeren vertoont een depressieve stemming. Depressieve
symptomen in de adolescentie hebben een negatieve invloed op onder andere
(psychiatrische) problemen later zoals leer problemen, sociale problemen,
obesitas, middelenmisbruik en zelfbeschadiging. Daarnaast is depressie de meest
belangrijke risicofactor die geassocieerd wordt met suicide. Sinds 2010, is
suicide doodsoorzaak nummer 1 in de leeftijdscategorie 15-29 jaar in Nederland.

Preventie van depressie en suicide is ondergewaardeerd. Vaak wordt depressie
niet herkend en daarom dus ook niet behandeld. Stemmingswisselingen en andere
problemen zoals eetproblemen, angst, spijbelgedrag of een daling in
schoolprestaties kunnen een depressie verdekken in deze leeftijdsfase. Het niet
herkennen van het probleem en het ontbreken van geïndiceerde preventie is
zorgwekkend vanwege de consequenties. Daarbij zijn de zorgkosten van een
depressie erg hoog.

Gegeven de prevalentie van depressie, de negatieve uitkomsten voor adolescenten
met depressie en de hoge zorgkosten, is het cruciaal om een preventie programma
voor adolescenten met een verhoogd risico te implementeren.

Primaire doel: het primaire doel van het onderzoek is om de effectiviteit van
een preventie programma voor adolescenten met verhoogde depressieve symptomen
aan te bieden.
Secundaire doel: het secundaire doel van de studie is het definieren van
kindfactoren die samenhangen met de effectiviteit van het programma. Daarnaast
wordt het effect van de screening onderzocht, het effect van het programma op
suicide risico en de kosteneffectiviteit.

De huidige studie is een randomized controlled trial (RCT) met twee condities
(interventie versus controle) waarmee de effectiviteit van het preventie
programma zal worden geevalueerd. Daarnaast worden leerlingen die tijdens de
screening een verhoogd suiciderisico lieten zien gemonitord door het invullen
van vragenlijsten.

De interventie die geevalueerd wordt heet 'Op Volle Kracht'. Het programma bestaat uit acht bijeenkomsten van ieder 60 minuten. In de eerste bijeenkomst leren de adolescenten over emoties en depressieve symptomen en hoe zij die mogelijk herkennen en ervaren. Gedurende het preventie programma wordt het G-schema gebruikt om uit te leggen wat de relatie is tussen Gebeurtenis, Gedachte, Gevoel en Gedrag. In de tweede bijeenkomst leren de adolescenten over de relatie tussen gebeurtenissen, gedachten en gevoel. Gedachten kunnen helpend en niet-helpend zijn en ze spelen een grote rol in hoe je je voelt bij een bepaalde gebeurtenis. Ze leren hoe je niet-helpende gedachten herkent. In de derde bijeenkomst worden verschillende strategieën geleerd hoe ze gedachten patronen en valkuilen kunnen herkennen. In de vierde les adolescenten leren hoe ze hun gedachten kunnen onderzoeken en bewijs kunnen zoeken voor- en tegen hun gedachten. In de vijfde les adolescenten oefenen adolescenten opnieuw met het zoeken naar bewijs voor en tegen hun gedachten en leren ze hun gedachten te toetsen op waarheid. In de zesde les leren adolescenten om hun gedachten in twijfel te trekken door zich af te vragen wat het ergste zou zijn wat zou kunnen gebeuren. Vervolgens leren ze om een plan van actie op te stellen om te voorkomen dat het ergste scenario uitkomt maar ook om dit ergste scenario te relativeren. In de zevende les leren adolescenten om de niet helpende gedachten om te vormen naar helpende gedachten. De achtste en laatste les is bedoeld als een leuke afsluiter van de interventie. Leerlingen kunnen hun ervaringen delen en er is een quiz over alles wat ze geleerd hebben. Er is een app ontwikkeld als ondersteuning van het programma. Deze app kan gebruikt worden voor het huiswerk en het monitoren van hun stemming. De lessen worden gegeven tijdens schooltijd om de belasting voor jongeren zo laag mogelijk te houden. De participanten in de controle conditie zullen een informatiefolder krijgen en ontvangen twe keer een email met daarin tips om hun stemming te verbeteren.

De potentiele waarde van de studie is dat we adolescenten met suicide risico
eerder signaleren en kunnen doorverwezen. Daarnaast worden adolescenten met
verhoogde depressieve symptomen gesignaleerd en kunnen we hen een preventie
programma dat effectief is. Om de effectiviteit van het programma in deze
specifieke doelgroep, adoelscenten in het tweede leerjaar (11 t/m 15) met
verhoogde depressieve symptomen, te bepalen worden deze kinderen gescreend op
symptomen depressie. Om het effect van de interventie in deze doelgroep te
achterhalen, moet tijdens het onderzoek ook gebruik gemaakt worden van een
onderzoekspopulatie die aan die kenmerken voldoet.
Het deelnemen aan het onderzoek heeft naar ons idee verwaarloosbare risico's.
De belasting bestaat uit het invullen van vragenlijsten door de adolescenten en
hun ouder. Om te bepalen of het preventie programma bijdraagt aan het welzijn
van de adolescenten, moeten we bepalen of het programma effectief is. De
risico's voor en de belasting van de deelnemers levert mogelijk effectievere
preventie op.