Relatietherapie voor overlevenden van kanker: een prospectieve, gerandomiseerde gecontroleerde studie.

Jaarlijks worden in Nederland ruim 40.000 mannen en vrouwen gediagnosticeerd
met colorectaal kanker, prostaatkanker en borstkanker. Relationele problemen
kunnen bij deze groep een gevolg zijn van kanker en de behandeling hiervan.
Relationele problemen bij overlevers van kanker kunnen een negatief effect
hebben op de beleving van intimiteit en wederzijdse emotionele steun, op het
seksuele functioneren en seksuele satisfactie en op de gezondheidsgerelateerde
kwaliteit van leven (HRQoL).
Emotion-Focused Couple Therapy (EFCT) voor relatieproblemen is in de algemene
populatie aangetoond effectief. Stappen in een EFCT zijn: 1) stabilisatie en
de-escalatie; 2) verandering; en 3) integratie en terugvalpreventie. EFCT is
bij ons weten niet eerder onderzocht bij kanker overlevers. Aanvullende Online
Digitale Assistentie (ODA) versterkt de resultaten van psychotherapie voor
andere psychosociale problemen. Bij relationele problemen kan ODA van bijzonder
belang zijn omdat deze in de privésituatie wordt aangeboden; juist daar dienen
de beoogde gedragsveranderingen plaats te vinden. ODA biedt op maat gesneden
suggesties, gebaseerd op gegevens verzameld met behulp van de Experience
Sampling Methodologie (ESM). ESM is een ecologisch valide meetmethode in de
natuurlijke omgeving. Beide partners krijgen ODA adviezen via een 'web-based
tool'.

In het onderzoek zal een groep voormalig kankerpatiënten en hun partners
EFCT-ODA aangeboden krijgen en vergeleken worden met een
wachtlijstcontrolegroep. De hypothese is dat de EFCT-ODA groep zowel op korte
(direct na afronding van de therapie) als lange termijn (na 6 maanden) meer
probleemoplossend vermogen in de relatie laat zien en meer tevreden is over de
relatie en dat tevens het seksueel functioneren, ervaren intimiteit,
lichaamsbeeld, psychisch welbevinden en de algemene gezondheidsgerelateerde
kwaliteit van leven (HRQoL) zal toenemen, in vergelijking met de
wachtlijstcontrolegroep.

Het primaire doel van het onderzoek is om zicht te krijgen op de korte termijn
effecten (direct na afronding van de therapie) en lange termijn effecten (6
maanden na afronding van de therapie) van de EFCT-ODA therapie op 1) het
probleemoplossend vermogen in de relatie en 2) de tevredenheid met de relatie.
Verder worden de proces aspecten van het gebruik van de ODA geëvalueerd.

Het secundaire doel van het onderzoek is om zicht te krijgen op de korte en
lange termijn effecten van de EFCT-ODA therapie op de ervaren intimiteit, het
seksuele functioneren, de last van de seksuele problematiek, de seksuele
satisfactie, de communicatie over seks, het lichaamsbeeld, het psychologisch
welbevinden en de algemene HRQoL. Tevens is het secundaire doel van de studie
om de kosteneffectiviteit van EFCT-ODA in kaart te brengen.

In een randomised controlled trial (RCT) zullen 160 kanker overlevers en hun
partners geworven worden in verschillende ziekenhuizen in Nederland. De
deelnemers: 1) hebben hun primaire kankerbehandeling tussen 12 maanden en 5
jaar geleden afgesloten en zijn ziektevrij; 2) voldoen aan de criteria voor
relationele problemen, en beide partners zijn gemotiveerd voor de hulp.

Paren die aangeven interesse hebben om mee te doen, worden middels
screeningsvragen gescreend of ze geschikt zijn voor deelname aan de studie.
Deze brengen in kaart of er sprake is van ontevredenheid met de relatie en/of
onvoldoende steunende communicatie en/of een lage mate van ervaren intimiteit.
Wanneer de voormalig kankerpatiënt positief scoort op ten minste een van deze
vragen en wanneer zowel patiënt als partner gemotiveerd zijn voor deelname,
wordt het paar geïncludeerd in de studie.

Toegelaten paren worden via de minimisation techniek gerandomiseerd, met
kankertype, geslacht, tijd sinds diagnose en behandelvorm als stratificatie
variabelen. De paren worden toegewezen aan de EFCT-ODA groep, of een
wachtlijst-controlegroep (n = 80 paren per groep). EFCT wordt uitgevoerd in 12
face-to-face sessies van 60-70 minuten. ODA wordt één maal per 3 dagen gegeven.

Voor aanvang van de interventie (baselinemeting T0) en na afloop (T1) vullen
zowel de interventiegroep als de controlegroep een vragenlijst in. Alleen de
interventiegroep vult bovendien een 6-maanden follow-up vragenlijst (T2) in.
De controlegroep krijgt na T1 de mogelijkheid om de therapie te volgen. De
paren uit de wachtlijstcontrolegroep die alsnog de EFCT-ODA therapie gaan
volgen, wordt gevraagd om direct na afloop van de therapie en na 6 maanden
follow-up wederom een vragenlijst in te vullen.

Zie voor de onderzoeksopzet ook onderstaand overzicht:

E: S * T0 * randomisatie * EFCT-ODA * T1 * T2
C: S * T0 * randomisatie * wachtlijst * T1 * EFCT-ODA * T1 * T2

E = experimentele groep
C = controle groep
S = screening
T0 = baseline vragenlijst
Randomisatie = toewijzing aan experimentele of controlegroep middels de
minimisatie techniek
EFCT-ODA = Emotion Focused Couple Therapy met Online Digitale Assistentie
Wachtlijst = geen interventie
T1 = eerste follow-up vragenlijst na afloop van de therapie
T2 = tweede follow-up na 6 maanden

Paren in de interventiegroep krijgen 12 sessies Emotion Focused Couple Therapy aangeboden door een erkend EFT therapeut. Dit is dezelfde behandeling als in de reguliere GGZ gegeven wordt aan paren met relatieproblemen. Emotion-Focused Couple Therapy (EFCT) voor relatieproblemen is aangetoond effectief. Stappen in EFCT zijn: 1) stabilisatie en de-escalatie; 2) verandering; en 3) integratie en terugvalpreventie. Daarnaast wordt aan deelnemers gevraagd om één maal per 3 dagen een korte vragenlijst via de Experience Sampling Methodology (ESM) via Internet in te vullen. Tijdens de tweede helft van de therapie kunnen de deelnemers, op basis van de gegeven antwoorden, getailorde adviezen en/of opdrachten ontvangen die aansluiten op de therapie. Verondersteld wordt dat hierdoor het therapie-effect wordt vergroot. Paren in de controlegroep krijgen deze interventie niet tijdens het onderzoek, maar indien gewenst achteraf (wachtlijstcontrolegroep).

Er zijn geen risico's aan het onderzoek verbonden. Proefpersonen krijgen
dezelfde behandelvorm aangeboden als in de reguliere GGZ gegeven wordt aan
paren met relatieproblemen. Bovendien kunnen alle proefpersonen (zowel in de
experimentele als in de interventiegroep) hun deelname op elk moment stopzetten.
Belasting ten aanzien van het twee of drie keer invullen van vragenlijsten in
een tijdsbestek van 12 maanden is zeer minimaal. De belasting voor het volgen
van de therapie is groter, maar de verwachting is dat deze vorm van therapie
verschillende positieve effecten zal hebben, o.a. op de tevredenheid met de
(seksuele) relatie. Proefpersonen krijgen deze behandelmethode bovendien
kosteloos aangeboden.
De vragenlijsten die tijdens de therapie door de interventiegroep via Internet
ingevuld moeten worden zijn erg kort en vereisen weinig tijd. Bovendien is de
verwachting dat hierdoor de positieve gevolgen van de deelnemer aan de therapie
vergroot worden.
Proefpersonen worden niet onthouden van zorg. Er zal aan hen alleen gevraagd
worden om geen andere therapie te volgen voor de relatieproblematiek.