De neurale basis van cognitieve en sociaal-emotionele apathie bij patienten met schizofrenie

Apathie is een kwantitatieve reductie van zelf-gegenereerd doelgericht gedrag.
Het is een veelvoorkomend symptoom bij verschillende neuropathologische
stoornissen, zoals schizofrenie. Apathie vormt een zware last voor patiënten en
hun omgeving en is een sterke voorspeller van een slechte uitkomst. In klinisch
onderzoek is een onderscheid gemaakt tussen cognitieve apathie (CA) en sociaal-
emotionele apathie (SEA). Beide vormen resulteren in een vermindering van
doelgericht gedrag. CA en SEA reflecteren echter mogelijk verschillende
cognitieve gebreken met verschillende onderliggende neurale bases. CA zou
veroorzaakt kunnen worden door een gebrek aan zelf-geïnitieerd gedrag en
cognitieve controle, terwijl SEA het resultaat kan zijn van verminderde
signalering van saillantie van positieve gebeurtenissen. Uit eerdere studies is
gebleken dat activatie en connectiviteit in een dorsaal frontostriataal
circuit, inclusief de pariëtale cortex, de neurale basis kan zijn van
zelf-initiatie. Daarnaast is gebleken dat activatie en connectiviteit in een
ventraal frontostriataal netwerk de basis kan zijn van het signaleren van de
saillantie van positieve gebeurtenissen. Deze netwerken kunnen verstoord zijn
bij patiënten met schizofrenie die veel apathie ervaren. Dit is echter nog niet
eerder direct onderzocht. In deze studie zullen de neurale substraten van CA en
SEA bij patiënten met schizofrenie daarom onderzocht worden.
Hypothese: We zullen uitzoeken of twee verschillende neurale netwerken te
onderscheiden zijn voor CA en SEA. We veronderstellen hierbij een dorsaal
frontostriataal netwerk, inclusief de rechter parietale cortex, voor CA en een
ventraal frontostriataal beloningsnetwerk voor SEA. In dit licht zullen we de
neurale activatie en connectiviteit tijdens taken en tijdens rust bestuderen.

Het primaire doel van het voorgestelde onderzoek is om de neurale basis van
cognitieve en sociaal-emotionele apathie bij patiënten met schizofrenie te
onderzoeken. Daarnaast zullen we de metabolische concentratie en structuur van
de hersenen verkennen. We zullen ons hierbij steeds richten op verschillen
tussen een groep patiënten met veel CA, een groep patiënten met veel SEA, een
groep patiënten die weinig apathie ervaren en gezonde controles.

De voorgestelde studie heeft een experimenteel design. Deelnemers zullen
gevraagd worden 4 verschillende fMRI-taken uit te voeren. We verwachten dat
deze taken de onderliggende netwerken voor CA en SEA activeren, aangezien ze
gericht zijn op het zelf initiëren van gedrag, cognitieve controle, het
verwachten van een beloning en het vooruitdenken over positieve gebeurtenissen.
Daarnaast zullen er 6 interviews afgenomen worden waarin onder andere apathie,
depressie en andere schizofreniesymptomen aan bod zullen komen. Ten slotte
zullen deelnemers gevraagd worden 2 vragenlijsten in te vullen om de mate van
plezierbeleving vast te stellen.

Het onderzoek zal bestaan uit interviews en vragenlijsten waarvan de totale
afnametijd maximaal 2 uur en 55 minuten in beslag zal nemen. Daarnaast zullen
er Magnetische Resonantie scans gemaakt worden, met een totale duur van
maximaal 2 uur en 10 minuten. Mogelijke deelnemers zullen eerst geïnterviewd
worden tijdens een screeningssessie van 75 minuten, om eventuele diagnoses te
bevestigen of uit te sluiten en om apathiescores te bepalen. Om de belasting op
de deelnemers te verminderen, zullen de overige interview- en scansessies
verdeeld worden over twee sessies van maximaal 2 uur en 10 minuten. Deze
sessies zullen plaatsvinden op twee verschillende dagen, bij voorkeur binnen
dezelfde week.
Deelnemers zullen in de MRI-scanner blootgesteld worden aan een magnetische
veld met een sterkte van 3 Tesla en aan het lawaai van de scanner. Vooralsnog
is er geen bewijs dat het blootstellen van mensen aan een magnetisch veld van
deze sterkte een negatieve invloed heeft op de gezondheid. Vanwege het geluid
van de scanner zullen deelnemers voorzien worden van gehoorbeschermers.
Deelnemers ondervinden geen direct voordeel van het deelnemen in het onderzoek.
De resultaten van dit onderzoek zullen echter het begrip van de neurale basis
van apathie versterken.