Sociale angst en stress bij autismespectrumstoornissen

Personen met een autismespectrumstoornis (ASS) zijn kwetsbaarder voor angst en
stress (Baron et al. 2006). Ondanks dat onderzoek naar ASS met name gericht is
op kinderen en adolescenten is er enige evidentie voor een hogere mate van
sociale angst bij volwassenen met ASS. Er is niet veel bekend over factoren die
bijdragen aan de ontwikkeling van angst bij ASS (Kim et al. 2000). Naast een
hoge mate van sociale angst beschikken personen met ASS over minder
vaardigheden om met stress om te gaan (White et al., 2009). In de klinische
praktijk wordt ook gezien dat zij stress-reactiever zijn op invloeden vanuit de
omgeving in vergelijking met personen zonder ASS. Recent is aangetoond dat, bij
kinderen met ASS, een verhoogde activiteit aanwezig is in de
hypothalamus-hypofyse-bijnier-as tijdens stressvolle gebeurtenissen, hetgeen
bleek uit cortisolmetingen (Spratt et al., 2012), maar dergelijk onderzoek bij
volwassenen is zeer beperkt.
Er is dus weinig inzicht in sociale angst- en stressreactiviteit in het
dagelijks leven van volwassenen met autisme. Ook de interactie tussen deze
variabelen, de samenhang met biologische (cortisol) reactiviteit op stress en
de invloed van contextuele determinanten is niet opgehelderd.
Om de kennis van de fenomenologie van sociale angst, psychologische en
biologische stressreactiviteit bij volwassenen met ASS te vergroten, zal
gebruik gemaakt worden van de Experience Sampling Method (ESM). Dit is een
gestructureerde dagboektechniek, waarbij participanten meerdere keren per dag,
na een willekeurig signaal op de smartphone, een vragenlijst invullen via een
app (PsyMate). Ook worden op dezelfde momenten speekselmonsters afgenomen om
het stresshormoon cortisol te meten. De ESM methode is al eerder gebruikt in
enkele (pilot) studies naar ASS (Chen, Bundy, Cordier & Einfeld, 2014; Chen,
Cordier & Brown, 2014; Hintzen, Delespaul, Van Os & Myin-Germeys, 2010).

Het hoofddoel van de huidige studie is om de mate van psychologische en
biologische (cortisol) stressreactiviteit en sociale angst te vergelijken
tussen volwassenen met ASS en een gezonde controlegroep. Daarnaast wordt
onderzocht of deze variabelen fluctueren en interacteren in het dagelijks leven
en of dit wordt beïnvloed door verschillende omgevingsdeterminanten.
De verwachting is dat bij volwassenen met ASS, ten opzichte van controle
personen, een hogere mate van sociale angst wordt ervaren evenals een hogere
mate van negatief affect (NA) tijdens stressvolle gebeurtenissen, ook wel
bekend als stressreactiviteit. We verwachten daarnaast dat verhoogde
psychologische stressreactiviteit samenhangt met verhoogde biologische
stressreactiviteit.
Tenslotte, gebaseerd op fenomenologische, neurobiologische en genetische
overeenkomsten tussen ASS en het psychose spectrum (King & Lord, 2011),
verwachten we niet alleen een hogere mate van NA in respons op stress, maar ook
verhoogde (subklinische) psychose in respons op stress bij patiënten met ASS.

Het betreft een observationele studie. Gedurende 10 dagen wordt data verzameld
via de PsyMate app die 10 random signalen afgeeft per dag, waarop een korte
vragenlijst (3 minuten) via de applicatie ingevuld dient te worden. Hiermee
worden symptomen/ervaringen, contexten en activiteiten in het dagelijks leven
in kaart gebracht. Tevens worden op diezelfde random momenten speekselmonsters
verzameld ten behoeve van cortisol metingen. Daarnaast vullen participanten
dagelijks een korte electronische vragenlijst (1 min) bij het ontwaken en voor
het slapen. Aan het begin en aan het einde van de PSyMate weken worden er nog
3 reguliere (pen en papier) vragenlijst afgenomen. Verder wordt de deelnemer
gevraagd naar zijn/haar ervaringen met de PsyMate.

De totale tijdsinvestering voor participanten in deze studie bedraagt ongeveer
10 uur. Gezien het feit dat geen van de bij deelname horende taken (invullen
van vragenlijsten, deelname aan interviews en aanleveren speekselmonster)
risico's met zich meebrengt, is deelname aan de studie vrijwel risicoloos.
Eerdere studies die gebruik maakten van dezelfde methode hebben geen risico
voor proefpersonen opgeleverd.