De ervaringen en de gevolgen van dwangmaatregelen in de GGz.

Sinds 2000 is er in de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg een
cultuuromslag gaande op het gebied van dwang- en drangtoepassing. De nadruk
wordt steeds meer gelegd op het voorkómen van toepassing van dwang en drang.
Daarnaast is er aandacht voor de gevolgen van ondergane dwangmaatregelen bij
patiënten. Aangenomen wordt dat dwangmaatregelen toegepast bij GGz-patiënten
traumatiserend kunnen zijn. In de literatuur wordt deze aanname echter alleen
via kleinschalig kwalitatief onderzoek onderbouwd. Er is geen onderzoek bekend
waarin deze aanname door middel van kwantitatief onderzoek wordt bevestigd.

In het onderhavige onderzoek worden de in de literatuur beschreven aannames ten
aanzien van de traumatische gevolgen van dwangmaatregelen onderzocht. Er wordt
getracht zicht te krijgen op de vraag hoe patiënten dwangmaatregelen ervaren,
in hoeverre deze maatregelen samenhangen met PTSS-symptomen qua intensiteit,
frequentie en eventueel diagnose, en in hoeverre er een relatie is tussen deze
symptomen en de door de patiënt tijdens de opname gehanteerde
copingstrategieën. Daarnaast wordt er zicht verkregen op andere potentieel
traumatische opname-ervaringen. De dwangmaatregelen die in dit onderzoek in
kaart worden gebracht zijn (1) het verblijf op een gesloten afdeling en
separatie (met of zonder dwangmedicatie tijdens de separatie), (2) het verblijf
op een gesloten afdeling en enkel dwangmedicatie en (3) het verblijf op een
gesloten afdeling zonder aanvullende dwangmaatregel(en). De resultaten van dit
onderzoek vormen de basis voor een kwalitatieve verbetering van de zorg in de
GGz.

De onderzoeksvragen worden door middel van observationeel onderzoek beantwoord.
Op drie gesloten opnameafdelingen (locatie Castricum, locatie Den Haag,
locatie Rotterdam) van de Parnassia Groep beantwoorden 318 patiënten vragen
over hun dwangervaringen tijdens de opname (Coercion Experience Scale, CES) en
wordt in kaart gebracht in welke mate er sprake is van PTSS-symptomen (PTSS
Checklist, PCL-5). Met twee aanvullende vragenlijsten worden mogelijk andere
traumatiserende gebeurtenissen (Psychiatric Experiences Questionnaire, PEQ) en
copingstrategieën (Dutch Brief Coping Strategy Indicator, DuBriSCI) tijdens de
opname in kaart gebracht. Per te onderzoeken dwangmaatregel worden 106
patiënten geïncludeerd. Het betreft de dwangmaatregelen separatie (met of
zonder dwangmedicatie), enkel dwangmedicatie en het verblijf op een gesloten
afdeling (zonder separatie of dwangmedicatie).

Als de crisisfase tijdens de opname in remissie is beantwoorden patiënten een
aantal vragenlijsten. Dit duurt ongeveer anderhalf uur. Het onderzoek biedt
inzicht in de ervaringen van patiënten ten aanzien van opgelegde
dwangmaatregelen en de mogelijk negatieve gevolgen daarvan. De deelnemende
patiënten hebben geen direct profijt van deelname aan het onderzoek. De
resultaten van dit onderzoek dragen op termijn bij aan een
kwaliteitsverbetering van de zorg en behandeling voor deze patiëntengroep.

Teneinde de uitvoerbaarheid van het onderzoek in te schatten is de psychiater
en manager van de grootste gesloten opnameafdeling van de GGz in Nederland,
tevens, één van de drie onderzoeksafdelingen, geraadpleegd. Zowel de duur van
het interview als het soort vragen vormen naar verwachting geen belemmering
voor de gegevensverzameling. Uit soortgelijk onderzoek op deze afdeling blijkt
een grote bereidheid van patiënten om over hun opname-ervaringen te vertellen.
De hoofdonderzoeker heeft identieke ervaringen uit onderzoek naar
dwangervaringen bij een overeenkomstige onderzoekspopulatie.

Mocht uit de dataverzameling van individuele patiënten blijken dat er sprake is
van ernstige PTSS symptomen, wordt hen gevraagd of ze er bezwaar tegen hebben
dat de behandelaar door de onderzoeksmedewerker hiervan op de hoogte wordt
gesteld, zodat eventueel een specifieke behandeling voor PTSS kan worden
gegeven. Indien de respondent hier bezwaar tegen maakt dan wordt hij/zij
aangeraden zelf met de behandelaar contact op te nemen. Bij geen bezwaar wordt
de patiënt gevraagd om dit schriftelijk te bevestigen.