Verandering in lichaamssamenstelling bij borstkanker: All-in Assessment

Borstkanker is de meest voorkomende kankersoort onder Nederlandse vrouwen, met
een stijgende incidentie. Jaarlijks wordt bij meer dan 13.000 Nederlandse
vrouwen de diagnose borstkanker gesteld. Meer dan 60% van de
borstkankerpatiënten jonger dan 70 jaar wordt behandeld met adjuvante
chemotherapie, waarvan gewichtstoename een belangrijke bijwerking kan zijn.

Deze toename in gewicht lijkt voornamelijk te bestaan uit vet en heeft allerlei
nadelige gevolgen: het risico op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten neemt toe,
mensen kunnen zich minder fit voelen en daardoor lichamelijk beperkter, en
mogelijk wordt het risico op terugkeer van kanker hoger. Het is niet duidelijk
of deze veranderingen in lichaamssamenstelling samenhangen met de behandeling,
omdat er nog nauwelijks studies zijn gedaan die veranderingen in
lichaamssamenstelling in patiënten vergelijken met normale veranderingen in de
tijd.

Ook is onduidelijk of alle vrouwen even gevoelig zijn voor veranderingen in
gewicht en/of lichaamssamenstelling. Mogelijk wordt deze gevoeligheid beïnvloed
door individuele verschillen in gewicht, lichaamssamenstelling, hoeveelheid
buikvet en de energiebalans voor diagnose en tijdens chemotherapie. Ook
onderliggende fysiologische processen, zoals veranderingen in oestrogeenstatus,
dus vroege menopauze, of verzadigingshormonen, kunnen een rol spelen.

Mogelijk kunnen veranderingen in de perceptie van smaak en geur ook bijdragen
aan verandering in voedselinname. Verandering van smaak en geur is een
veelvoorkomende bijwerking van chemotherapie. Dit heeft mogelijk tot gevolg dat
voedselvoorkeuren veranderen, wat mogelijk ook kan leiden tot een ander
voedingspatroon. Echter is er weinig bekend over veranderingen van smaak en
geur tijdens chemotherapie op voorkeuren, eetpatroon en gewicht.

Hoofddoelstellingen:
1. Nagaan welk percentage borstkanker patiënten een versnelde toename in
vetmassa, afname in spiermassa en spierkracht doormaakt tijdens adjuvante
chemotherapie
2. Nagaan of veranderingen in de voeding of in lichamelijk
activiteitenpatroon samenhangen met veranderingen in lichaamssamenstelling
3. Nagaan wat de perceptie van patiënten is op eventuele veranderingen in
voeding, lichamelijke activiteit en kwaliteit van leven.
4. Nagaan hoe smaak en geur en voedselvoorkeuren veranderen tijdens
chemotherapie.

Nevendoelstellingen
1. Identificeren van subgroepen die vatbaar zijn voor veranderingen in
lichaamssamenstelling
2. Nagaan welke suggesties patiënten, zorgverleners en vrouwen zonder
borstkanker hebben om veranderingen in lichaamssamenstelling te voorkomen

De COBRA-studie is een observationele, prospectieve studie en omvat geen
interventie. De studie bevat een kwantitatief en kwalitatief deel.
Deelneemsters aan het kwalitatieve deel zullen geselecteerd worden uit het
kwantitatieve deel, zodat het mogelijk is bevindingen van beide studies te
combineren (mixed methods).

In het kwantitatieve deel van de studie worden borstkankerpatiënten (n=300) en
vrouwen zonder borstkanker (n=300) gematcht op leeftijd. Dit deel van de studie
kent 4 meetmomenten. Voor de vrouwen met borstkanker is dit: voor
chemotherapie, tijdens chemotherapie, kort na (1-3 weken) chemotherapie en een
half jaar na de chemotherapie. Voor de vrouwen zonder borstkanker zijn deze
momenten: bij aanvang deelname, na 3 maanden, na 6 maanden en na één jaar*.

Wij vragen aan alle deelneemsters aan de studie om vragenlijsten in te vullen
over gezondheid en leefgewoontes, voedselinname, lichamelijke activiteit,
vermoeidheid, depressie, kwaliteit van leven, smaak en geurveranderingen,
voedselvoorkeuren en bijwerkingen. Daarnaast worden er bloedmonsters afgenomen
en verschillende metingen uitgevoerd. Deelnemers zal gevraagd worden om drie
keer een DEXA-scan te laten maken en bio-impedantie meting te ondergaan.
Spierkracht wordt op drie meetmomenten gemeten in de handen en benen via de
knijpkracht, sit-to-stand test en strekkracht. Lichamelijke activiteit wordt
ook drie keer gemeten middels het dragen van een accelerometer voor een periode
van zeven achtereenvolgende dagen. Daarnaast wordt op twee willekeurige
momenten (tijdens chemotherapie) nagevraagd wat deelnemers de 24uur ervoor
gegeten en gedronken hebben middels een (telefoon)gesprek.

Aan een subgroep van 30 vrouwen met borstkanker en 30 vrouwen zonder
borstkanker wordt gevraagd om deel te nemen aan vier meetsessies waarin smaak
en geurfunctie en voedselvoorkeuren worden getest.

Tijdens het kwalitatieve deel van de studie worden patiënten en deelnemers uit
de vergelijkingsgroep op respectievelijk vier en twee momenten geïnterviewd,
gevolgd door een of meer focusgroepen. Er wordt geïnterviewd totdat saturatie
is bereikt. Tevens worden zorgverleners eenmalig geïnterviewd, gevolgd door een
of meer focusgroepen. Een subgroep van vrouwen afkomstig uit niet-westerse
culturen met borstkanker zal geïnterviewd worden ook gevolgd door een of meer
focusgroepen, deze groep vrouwen wordt alleen benaderd voor het kwalitatieve
deel van de studie.

* vanaf juni 2016 vervalt de 6 maanden meting (dexa en spierkracht) bij de
vergelijkingsgroep

Belasting voor de deelnemers fluctueert over de tijd en is afhankelijk van of
de deelnemer ook deelneemt aan de subgroep van patiënten (MRI en
energiebehoefte bepaling), de subgroep voor smaak en geurstesten of aan de
kwalitatieve studie (studie II).

Voor CT(1) Tijdens CT(2)
Kort na CT(3) * jaar na CT(4)
Studie I

Vragenlijsten 1 22
3 4
Bloedafname 1
2 3 4
Lichaamsmetingen
1
3 4
Lichamelijke activiteit 1
2 3 4
Voedingsgesprekken (tel) 22


Smaak en geurtest 1
2 3 4
Voedselvoorkeuren 1
2 3 4

Studie II
Interviews 1
2 3 4
Focusgroepen Na de
interviews



Bij inclusie in de studie vullen deelnemers verschillende vragenlijsten in,
doneren een bloedmonster en ondergaan lichaamsmetingen en metingen van de
spierkracht. Als aanvulling wordt deelnemers gevraagd een accelerometer te
dragen gedurende 7 opeenvolgende dagen. Tijdens chemotherapie (na 3 maanden
vergelijkingsgroep) vragen we voedselinname na met behulp van een 24uurs recall
via de telefoon. Deelnemers wordt ook weer gevraagd om een accelerometer te
dragen gedurende 7 dagen. Kort na de chemotherapie en een half jaar na
chemotherapie (na 6 maanden en 12 maanden voor de vergelijkingsgroep), wordt
opnieuw gevraagd verschillende vragenlijsten in te vullen en een bloedmonster
te doneren. Ook worden de lichaamsmetingen en spierkrachtmetingen uitgevoerd en
wordt nogmaals gevraagd om een accelerometer te dragen voor 7 opeenvolgende
dagen.

Vrouwen die deelnemen aan de extra testsessies voor smaak en geur worden vier
keer thuis bezocht voor metingen. Tijdens deze testsessies zullen ze gedurende
ongeveer 1,5 uur smaak, geur en voedselvoorkeurstesten ondergaan.

Deelnemers aan het kwalitatieve deel van de studie worden uitgenodigd voor
deelname aan een interview welke bij hen thuis plaatsvindt. Daarnaast worden ze
uitgenodigd voor een focusgroep. Dit gesprek zal op een centrale plaats
plaatsvinden. Vrouwen die deelnemen aan het kwalitatieve deel van de studie
zullen niet uitgenodigd worden voor deelname aan de subgroepen van het
kwantitatieve deel.