Ontwikkeling en evaluatie van een interventie om autonomie te herwinnen bij patienten die nierdialyse ondergaan

Dialyse is een ingrijpende behandeling die gepaard gaat met een verlies aan
autonomie waardoor patiënten het idee hebben niet de regie hebben over de
invulling van hun leven (Visser, 2008). Centraal in het begrip autonomie is de
mate waarin personen het idee hebben zelf invloed uit te oefenen op belangrijke
aspecten in hun leven. Deze zogenoemde percepties van controle zijn van
essentieel belang voor het welbevinden van personen; verlies van controle gaat
gepaard met een toename van psychologische klachten en vermindering van
kwaliteit van leven. Uit onderzoek blijkt dat patiënten op de wachtlijst voor
transplantatie in vergelijking met de algemene bevolking minder het idee hebben
hun leven in eigen hand te hebben en dat na transplantatie dit maar beperkt
toeneemt. Om de kwaliteit van leven van patiënten tijdens dialyse te behouden
en waar mogelijk te verbeteren, is het dus van belang om specifieke
psychologische zorg aan te bieden waarbij het herwinnen van controle centraal
staat.

Het doel van het project is om een interventie specifiek gericht op het
herwinnen van percepties van controle bij patiënten tijdens de dialyse te
ontwikkelen en de effectiviteit te onderzoeken.
Subdoelen zijn: (a) inzicht in de onderliggende mechanismen van de interventie
(mediatoren) en (b) inzicht in voor wie en onder welke omstandigheden de
interventie met name effectief is (moderatoren).

De opzet van de studie is een niet-geblindeerde randomized controlled trial.
Patiënten die een verlies van controle laten zien komen in aanmerking voor de
interventie. Om deze te identificeren, zullen de deelnemende patiënten één keer
per drie maanden een korte screeningsvragenlijst invullen om percepties van
controle te meten. Wanneer zij verlies van controle laten zien, zullen zij
random worden toegewezen aan de interventieconditie of de controleconditie. In
de controleconditie krijgen de patiënten na een wachttijd van vier tot vijf
maanden de interventie ook aangeboden. Er vinden 1 pre-interventie meting en 3
follow-up metingen plaats, de laatste 6 maanden na einde interventie.

De interventie zal ontwikkeld worden op basis van een bestaande Nederlandse interventie die momenteel in ondermeer het UMCG wordt uitgevoerd, de STERK interventie. De STERK interventie is speciaal ontwikkeld voor patiënten met een ernstige nieraandoening met als doel de verbetering van leefstijl en kwaliteit van leven, en die zal worden aangepast voor de specifieke doelstelling. Naar verwachting zal de interventie bestaan uit vier gesprekken, waarin het stellen van haalbare doelen voor het dagelijks leven centraal staat. De controleconditie krijgt de gebruikelijke behandeling.

De belasting voor de patiënten bestaat uit (a) het één keer per drie maanden
invullen van een screeningsvragenlijst om het niveau van percepties van
controle te bepalen (dit zal 5 minuten duren), voor de duur van de studie en
totdat zij eventueel worden uitgenodigd voor de interventie, (b) het invullen
van vragenlijsten om effecten te meten op vier meetmomenten in de tijd (dit zal
30 minuten per keer in beslag nemen). Daarnaast zullen zij de interventie
ondergaan, bestaande uit vier gesprekken van een uur. Voor veel
dialysepatiënten geldt dat zij vermoeid kunnen zijn als gevolg van de dialyse.
Om dit te ondervangen kunnen vragenlijsten tijdens de dialyse worden ingevuld.
Het tijdstip van de interventie wordt afgestemd op de patient. Wanneer de
interventie effectief blijkt, zal dit achteraf een voordeel betekenen voor de
patiënten die de interventie hebben ondergaan omdat een voor deze
patiëntengroep belangrijke klacht succesvol kan worden aangepakt. Van de STERK
interventie noch van de te gebruiken therapeutische technieken zijn negatieve
effecten bekend of gezondheidsrisico*s.