(Kosten-)effectiviteit van een begeleide internetcursus voor de behandeling van insomnia in de huisartsenpraktijk

In Nederland krijgen de meeste patienten die met slaapproblemen bij de
huisarts komen
slaapmedicatie voorgeschreven. Gedragsinterventies (psycho-educatie,
gedragsmatige en cognitieve
interventies) zijn effectiever. Zij worden zelden toegepast. In het huidige
voorstel staat een
internetcursus (5 sessies) voor de behandeling van chronische slapeloosheid
centraal.

Het in kaart brengen van de (kosten-)effectiviteit van een internetcursus voor
mensen die op consult komen
bij hun huisarts en last hebben van slaapproblemen. Begeleiding wordt gegeven
door POH-GGZ.

Het is een gerandomiseerde studie (superiority trial) in de huisartspraktijk
waarbij mensen
gerandomiseerd worden naar de internet interventie of naar de gangbare zorg*
van de huisarts.

Deelnemers: alle volwassen patienten die lijden aan een slaapstoornis zoals
gedefinieerd in de DSM-5
Interventie: de internetcursus is ontwikkeld door de VU en bestaat uit 5
lessen. Patienten ontvangen
iedere week feedback op het huiswerk door de POH-GGZ die werkzaam is in de
huisartspraktijk
Uitkomstmaten: de primaire uitkomstmaat is ernst van de insomnia (Insomnia
Severity Index). Daarnaast zal gekeken worden naar: andere
slaapmaten, slaapmedicatie, functioneren tijdens de dag, moeheid, gebruik van
zorg, werkproductiviteit.

* Gangbare zorg
In juli 2014 is een geüpdatete versie van de richtlijn van het Nederlands
Huisartsengenootschap gepubliseerd (Werkgroep Insomnie, NHG, 2014). We zullen
alle deelnemende huisartsen voorzien van deze richtlijn. De richtlijn
onderscheid specifieke slaapstoornissen (e.g. apneu, rusteloze benen) van de
DSM-5 stoornis Insomnie.

De richtlijn bevat de volgende punten:

(1) Niet-medicamenteuze behandeling heeft de voorkeur
(2) In bijzondere gevallen en voor de korte termijn kan de huisarts medicatie
voorschrijven
(3) Behandeling met psycho-educatie en slaaphygiëne heeft de voorkeur bij
kortdurende slaapproblemen
(4) Bij chronische slapeloosheid is de behandeling bij voorkeur een combinatie
van stimulus-controle, slaaprestrictie, relaxatie en beweging.

De patiënten in de controlegroep worden door hun huisarts behandeld op dezelfde
wijze als zij behandeld zouden worden buiten het onderzoek. We zullen niet
interfereren met deze gebruikelijke huisartsenzorg. Wat deze zorg inhoudt,
verschilt per praktijk en per huisarts.

Zie het onderzoeksprotocol hoofdstuk 4.E voor verdere informatie.

De behandeling die wij onderzoeken is een online slaapcursus bestaande uit 5 lessen. Deelnemers kunnen de lessen thuis uitvoeren wanneer het hen uitkomt en ontvangen wekelijks feedback van een coach. De slaapcursus bestaat uit denk-en-doe oefeningen om beter te leren slapen. Hier oefen je met: ontspanning, slaapgewoontes, slaapbeperking en gedachtes. De verschillende lessen beslaan de volgende onderwerpen: 1a. Wat is slaap en wat zijn slaapstoornissen? In deze les leggen we uit wat >normale> slaap is. De fasen tijdens het slapen worden uitgelegd, de biologische klok die maakt dat we een slaap-waakritme hebben en het aantal uren slaap dat we nodig hebben. Ook worden de oorzaken van slecht slapen besproken en worden de voor- en nadelen van slaapmedicatie op een rijtje gezet. Het huiswerk bij deze les is om een slaapdagboek te gaan bijhouden en de doelen vast te stellen die men wil bereiken met behulp van de cursus. 1b. Slaaphygiëne. Het tweede deel van de les gaat in op gewoonten die slaap kunnen belemmeren of verstoren. Het huiswerk bestaat uit het nagaan van deze gewoonten en de veranderingen die men eventueel wilt maken. 2. Slaappatroon veranderen. De essentie is dat bij mensen met slaapproblemen de biologische klok ontregeld is. Deze moet opnieuw worden ingesteld. We vragen mensen daarom om hun slaappatroon aan te passen: op vaste tijden in en uit bed te gaan en een beperkt aantal uren in bed door te brengen. 3. Piekeren en ontspanning. Deze les gaat over piekeren tijdens de nacht en geeft tips om hiermee om te gaan. Ook wordt er uitleg gegeven over symptomen van angst en depressie. Tot slot geven we uitleg over ontspanningsoefeningen. Het huiswerk bestaat uit het oefenen met de pieker- en ontspanningsoefeningen. 4. Gedachten over slaap. In deze les staan veelgemaakte denkfouten over slaap en slapeloosheid centraal. Er wordt aandacht geschonken aan het veranderen van niet-helpende gedachten. Hierbij komen ook een aantal onderdelen uit de cognitieve therapie aan bod, zoals het uitdagen van gedachten. Het huiswerk bestaat uit registratie van niet-helpende gedachten en het veranderen ervan. 5. De toekomst. In deze les worden alle voorgaande lessen nog eens samengevat. Er wordt gevraagd om te beschrijven wat er verbeterd is en welke elementen het meest geholpen hebben. Daarnaast wordt een plan voor de toekomst gemaakt. Om te onderzoeken welke effecten de behandeling heeft, vragen we deelnemers om op verschillende momenten een aantal vragenlijsten in te vullen. Daarnaast dragen deelnemers een horloge, dat de slaap registreert. Daarbij word je gevraagd een slaapdagboek bij te houden. Zowel de vragenlijstmetingen, het dagboek als de zelfhulpmethode zijn gewoon thuis uit te voeren.

Het invullen van de vragenlijsten en het doorlopen van de interventie kost
enige tijd en moeite. Daarnaast kan er zoals hierboven omschreven als gevolg
van de slaapbeperking vermoeidheid optreden.