De attenuation coefficient van de retinal nerve fiber layer bij optical coherence tomography, EN diplopie bij patiënten met de ziekte van Parkinson

Deel 1: Zelfs voor bewegingsstoornissen specialisten is het moeilijk de
diagnose 'ziekte van Parkinson' vroeg te stellen en een kwart van de patiënten
krijgt in eerste instantie een verkeerde (of geen) diagnose. Een vroege en
accurate diagnose is een voorwaarde voor uitleg en begeleiding van de patienten
evenals voor het starten van eventuele therapie. De ziekte van Parkinson is een
multisysteemziekte waarbij ook de retina is aangedaan. Met de ontwikkeling van
Optical Coherence Tomography (OCT) is in vivo visualisatie van de retina
mogelijk. Recente studies laten zien dat de Retinal Nerve Fiber Layer (RNFL)
significant dunner is in patiënten met de ziekte van parkinson in vergelijking
tot gezonde controles. Het verschil is echter klein en de
betrouwbaarheidsintervallen overlappen waardoor dit geen bruikbare
diagnostische marker is.
Een mogelijke oplossing komt van onderzoek bij glaucoom patienten bij wie
atrofie van de RNFL een weerspiegeling van het ziekteproces is. Bij glaucoom
patienten is gebleken dat de RNFL attenuation coefficient (RNFL-ac) veel
nauwkeuriger RNFL veranderingen weergeeft en daarmee nauwkeuriger glaucoom
patienten van normale controles onderscheidt. Of deze nauwkeurige marker van
RNFL veranderingen ook bruikbaar is bij onderscheid van mensen met en zonder de
ziekte van Parkinson is nooit onderzocht.
Met deze pilot studie willen onderzoeken of er een significant verschil in
tussen de RNFL-ac bij PD patienten en de RNFL-ac bij gezonde mensen. Indien de
RNFL-ac een sensitieve maat van retinale pathology in PD patienten blijkt te
zijn is dit een potentieel nauwkeurig en non-invasieve diagnostische test om de
diagnose *ziekte van Parkinson* te stellen. Als het zeer sensitief blijkt zou
het mogelijk kunnen differentieren tussen PD-patienten en gezonde controles in
een zeer vroeg stadium, misschien zelfs voor motorische symptomen van PD
aanwezig zijn. Hiernaast kan het mogelijk dienen als een biomarker van ziekte
progressie bij het monitoren van het effect van toekomstige protectieve
therapie bij patiënten met de ziekte van Parkinson.
Deel 2: In Nederland zijn er ongeveer 30.000 mensen met de ziekte van
Parkinson. Het grootste deel van deze mensen is (soms) slecht ter been. Een
goed gezichtsvermogen is voor deze mensen extra belangrijk om te voorkomen dat
zij vallen of zich ergens aan stoten. Klachten van het gezichtsvermogen komen
regelmatig voor bij mensen met de ziekte van Parkinson. Het is nog niet goed
bekend waardoor dat komt en waarop deze klachten precies berusten. Met
orthoptisch onderzoek willen wij er achter komen wat de oorzaken van deze
klachten van het gezichtsvermogen zijn, zodat behandeling hiervan mogelijk
wordt.

Deel 1: Het doel van de studie is om te onderzoeken of de RNFL-ac in PD
patienten significant verschilt van de RNFL-ac in gezonde controles.

Secundaire doeleinden zijn:
1) Onderzoeken of met de RNFL-ac onderscheid gemaakt kan worden tussen mensen
met en zonder de ziekte van Parkinson.
2) De sensitiviteit van de RNFL-ac vergelijken met die van RNFL-dikte in het
maken van onderscheid tussen mensen met en zonder de ziekte van Parkinson.
3) De lokale verschillen in de RNFL-ac van de retina in kaart brengen.

Deel 2: Het primaire doel van deel twee is dubbelzien te objectiveren en de
bevindingen hierbij te vergelijken met gezonde controles.
Secundaire doeleinden zijn de gezichtsscherpe en astigmatisme te onderzoeken en
te vergelijken in PD en HCs

Deze pilot studie is een observationeel, cross-sectioneel onderzoek onder
patienten met de ziekte van Parkinson en gezonde controles. De studie zal
ongeveer één jaar duren en zal plaats vinden in het OLVG.
Het studieprotocol begint met een neurologisch onderzoek door een
bewegingsstoornissen specialist, dit is inclusief MMSE en het meten van de
visus met een Snellen kaart. Dit duurt in totaal twintig minuten. Vervolgens is
er indien gewenst 10 minuten pauze met koffie. Vervolgens wordt de oogdruk
gemeten d.m.v. non-contact tonometrie met een pufje lucht tegen het oog.
Vervolgens vindt het OCT onderzoek plaats weer gevolgd door orthoptisch
onderzoek. Hierna worden de pupillen wijd gedruppeld met een druppel
tropicamide 1% en bij donkere ogen ook een druppel fenylefrine 5%, in beide
ogen. Hierna vindt spleetlamp onderzoek en fundoscopie plaats. Het
oogheelkundig onderzoek duurt ongeveer 70 minuten. In totaal duren de
onderzoeken ongeveer een uur en veertig minuten. (Zie ook study procedures in
het METC protocol).

Het neurologisch onderzoek is zonder risico's voor de proefpersonen.

De oogdruppels kunnen bijwerkingen geven:
- Tropicamide: verhoogde oogdruk. Prikkeling bij het indruppelen,
visusstoornissen, lichtschuwheid met of zonder verkleuring van de cornea, droge
mond, hoofdpijn, tachycardie en allergische reacties. Psychotische reacties en
gedragsstoornissen, vooral bij kinderen.
- Fenylefrine 5%: Zelden (< 0,01%): allergische conjunctivitis. Verder zijn
gemeld: conjunctivale hyperemie, tranenvloed, pijn en brandend gevoel in het
oog, wazig zicht, fotofobie, gesloten-kamerhoekglaucoom. Hoofdpijn,
subarachnoïdale bloeding. Hartkloppingen, tachycardie, extrasystolen, aritmie,
hoge bloeddruk, spasme van de coronaire arteriën, myocardinfarct.
Overgevoeligheidsreactie door sulfiet in de minims (vooral bij asthma
bronchiale).

De oogtesten: oogdrukmeting, spleetlamponderzoek, fundoscopie, orthoptisch
onderzoek en OCT onderzoek zijn zonder risico's voor de proefpersonen.

Zowel de oogtesten als de oogdruppels zijn al vele jaren onderdeel van de
dagelijkse routine testen op de polikliniek oogheelkunde.

Het is geen invasief onderzoek en kost de mensen met name tijd. Het onderzoek
duurt totaal een uur en veertig minuten (zie onderzoeksopzet voor de precieze
invulling hiervan) plus eventuele reistijd binnen Amsterdam. De reiskosten
worden vergoed. Hiernaast zullen de proefpersonen vier tot acht uur na het wijd
druppelen van de pupillen wazig zien (met name van dichtbij). Zij zullen iemand
mee moeten nemen die hun na het onderzoek naar huis begeleid. Ook zijn of haar
reiskosten naar het OLVG (en terug) zullen worden vergoed.

Indien er bij neurologisch of oogheelkundig onderzoek afwijkingen gevonden
worden (zoals een verhoogde oogboldruk), die mogelijk behandeld zouden moeten
worden, geven wij deze bevinding op papier aan de proefpersoon mee voor zijn of
haar huisarts, zodat deze een verwijzing naar een neuroloog of oogarts aan de
proefpersoon kan geven.

Deelname aan het onderzoek levert geen voordeel op voor de patiënten of gezonde
controles. Het onderzoek kan wel veel voordelen opleveren voor patiënten met de
ziekte van Parkinson in de toekomst (zie "achtergrond van het onderzoek").
Gezien er nauwelijks risico's aan het onderzoek verbonden zijn en de
tijdsinvestering gering is, is dit onderzoek ons inziens gerechtvaardigd.