Het doel van deze studie is om te onderzoeken of visueel hallucinerende schizofrene patienten anders presteren op neuropsychologische testen die de visuele perceptie en aandacht onderzoeken, ten opzichte van schizofrene patienten die niet visueel…
ID
Bron
Verkorte titel
Aandoening
- Schizofrenie en andere psychotische stoornissen
Synoniemen aandoening
Betreft onderzoek met
Ondersteuning
Onderzoeksproduct en/of interventie
Uitkomstmaten
Primaire uitkomstmaten
De primaire uitkomstvariabele bij stap 1 is de visuele (object- en ruimte)
perceptie, gemeten aan de hand van de Visual Object and Space Perception
(VOSP), objectperceptie wordt ook gemeten door Image Recognition Movies (IRM).
De VOSP is een neuropsychologisch onderzoek dat de visuele perceptie zo zuiver
mogelijk meet en minimaliseert de betrokkenheid van andere cognitieve
systemen. Er zijn 4 subtesten voor objectperceptie en vier subtesten voor
ruimteperceptie. De testen worden afgenomen op papier en er zit geen
tijdslimiet aan, de afname duurt ongeveer 25 minuten.
De Image Recognition Movies (IRM) test bestaat uit 4 x 15 filmpjes waarin
objecten dynamisch verschijnen vanuit achtergrondruis, zodat er suboptimale
visuele situaties worden gecreeerd. Proefpersonen moeten de naam zeggen van wat
ze zien, als ze het herkennen. De herkenningssnelheid en of het juist is wat ze
zeggen, wordt gemeten.
De primaire uitkomstmaat van deel 2 van het onderzoek is de corticale
activatie, gemeten aan de hand van het BOLD-signaal
(Blood-Oxygen-Level-Dependent-level), tijdens het maken van een visuele taak
(IRM).
Een primaire uitkomstmaat van deel 2, scan 2, is het BOLD-signaal van orticale
activatie bij de retinotopic mapping, en de knopdruktaak voor het ontstaan en
eindigen van visuele hallucinaties.
Secundaire uitkomstmaten
De secundaire uitkomstvariabele is aandacht, gemeten aan de hand van de subtest
'Vigilance' van de Test Battery of Attentional Performance (TAP). De deelnemers
moeten hun visuele aandacht 10 minuten focussen op een computerscherm en op een
knopje drukken indien er een onregelmatigheid in het bewegingspatroon ontstaat.
De mate van aandacht wordt gemeten aan de hand van het aantal niet opgemerkte
onregelmatigheden.
Een andere vorm van aandacht (werkgeheugen) wordt onderzocht door de Wechsler
Adult Intelligence Scale III Word Learning Task en Word Recalling Task. Hierbij
krijgen proefpersonen op een computerscherm 15 woorden te zien, die ze moeten
onthouden en opnoemen. Dit herhaalt zich nog 2 keer. Het aantal correct
genoemde woorden, aantal fout genoemde woorden en het aantal dubbel genoemde
woorden wordt gemeten. Na 20 minuten wordt hen gevraagd deze woorden nogmaals
op te noemen en krijgen ze 30 woorden te zien, waarvan ze moeten zeggen of ze
bij de test zaten of niet (15 wel, 15 niet). Het aantal correcte hits en
correcte verwerpingen wordt gemeten.
Een andere secundaire variabele is auditieve perceptie. Hiertoe is een
spraakdiscrimintatietest toegevoegd, waarbij een woord in ruis te horen is,
deze is dus moeilijk verstaanbaar. Vervolgens wordt er een woord zonder ruis
genoemd, waarna de vraag wordt gesteld of beide woorden aan elkaar gelijk zijn.
Hierbij kan geantwoord worden op een 5-punts schaal (1- zeker niet, 5-zeker
wel). Er zijn 50 trials, bij de helft hiervan zijn de 2 woorden aan elkaar
gelijk.
Een secundaire uitkomstmaat van deel 2, scan 1, is het BOLD-signaal van de
resting-state, alsmede de motor respons op het veranderen van het blokje van
kleur (knopdrukken), en het drukken op de knop bij het herkennen van het
plaatje.
De secundaire uitkomstmaat van deel 2, scan 2, is de motor respons op het
veranderen van de kleur van het blokje (knopdrukken) tijdens de retinotopic
mapping, en de motor respons (ook knopdrukken) van het begin- en einde aangeven
van een visuele hallucinatie.
Achtergrond van het onderzoek
Schizofrenie is een psychiatrische stoornis die wordt gekarakteriseerd door
chronische of terugkerende psychoses. Het is een klinische diagnose, gesteld
aan de hand van de DSM-IV. De hallucinaties die bij schizofrenie optreden zijn
meestal auditief, echter, er treden ook hallucinaties in andere domeinen op.
Visuele hallucinaties komen bij ongeveer 14-72% van de patienten met
schizofrenie voor.
Een mogelijke verklaring voor het optreden van deze visuele hallucinaties wordt
gegeven door het Perception and Attention Deficit model, welke stelt dat
hallucinaties kunnen optreden in het geval dat de perceptie en aandacht beide
zijn verstoord. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat er inderdaad aanwijzingen
zijn dat deze twee factoren zijn gestoord bij patienten met schizofrenie.
Echter, het verband tussen de verstoorde aandacht en perceptie en het wel of
niet optreden van visuele hallucinaties bij schizofrenie is hierbij niet direct
onderzocht. Stap 1 van dit onderzoek bestaat dan ook uit het afnemen van 4
neuropsychologische testen betreffende visuele perceptie en aandacht bij een
groep visueel hallucinerende schizofrene patienten, schizofrene patienten die
niet hallucineren en een gezonde controlegroep. Een vijfde test over auditieve
perceptie wordt afgenomen, omdat we dan kunnen onderzoeken of een eventuele
verandering in visuele perceptie samenhangt met een verandering in auditieve
perceptie. Deel 2 van het onderzoek bestaat uit het afnemen van een
uitgebreidere variant van de perceptie-test, alleen dan tijdens het maken van
een fMRI-scan van de hersenen. Hiermee hopen we het bottom-up of top-down
defect waar te nemen. Tevens wordt een resting-state scan gemaakt, waarbij we
de connectiviteit tussen de verschillende groepen kunnen vergelijken. Een 2e
scan wordt afgenomen om voornamelijk het bottom-up proces preciezer in kaart te
kunnen brengen. Ook wordt tijdens deze 2e scan voor patienten die visuele
hallucinaties hebben, een resting-state scan toegevoegd, waarbij ze op een knop
drukken wanneer ze visuele hallucinaties beginnen te ervaren, en op een andere
knop drukken wanneer de hallucinatie ophoudt.
Doel van het onderzoek
Het doel van deze studie is om te onderzoeken of visueel hallucinerende
schizofrene patienten anders presteren op neuropsychologische testen die de
visuele perceptie en aandacht onderzoeken, ten opzichte van schizofrene
patienten die niet visueel hallucineren en patienten zonder schizofrenie. Een
ander doel is om te onderzoeken of een eventuele verandering in visuele
perceptie samenhangt met een verandering in auditieve perceptie. Het doel van
het tweede gedeelte is om, middels fMRI, te zoeken naar het het bottom-up of
top-down defect door middel van het bepalen van neuronale betrokkenheid en
cerebrale activiteitspatronen voor en tijdens object herkenning. Tevens wordt
hierbij gekeken naar veranderingen in connectiviteit door middel van het
afnemen van een resting-state fMRI-scan. Het doel van de 2e scan is om
voornamelijk het bottom-up proces gedetailleerd in kaart te brengen, en deze te
vergelijken tussen de 3 groepen. Het doel van de knopdruk-scan is om de
directe neuronale correlaten van visuele hallucinaties bij psychotische
stoornissen in kaart te brengen.
Onderzoeksopzet
Dit onderzoek is een case control study.
Inschatting van belasting en risico
De eerste 2 bezoeken zullen vanwege hun duur (1 x 90 minuten, 1 x 2 uur) en
aard (vragenlijsten en testen, geen invasieve procedures) weinig belastend
zijn. Bij deel 2 worden 2 fMRI-scans gemaakt, deze duren ongeveer een uur en
een kwartier (duur totale bezoek 2,5 uur), en een uur (1 uur en 10 minuten voor
patienten met visuele hallucinaties ivm het ook ondergaan van de knopdruktaak;
duur totale bezoek 2.5 uur); het oogheelkundige onderzoek 1 uur. Proefpersonen
zullen nauwkeurig worden gecontroleerd of ze geschikt zijn voor de fMRI
(bijvoorbeeld of ze geen pacemaker hebben en geen claustrofobie hebben).
Proefpersonen zullen goed geinformeerd worden over de fMRI-procedure. Er kunnen
pathologische afwijkingen gevonden worden op de fMRI. We zullen dan de huisarts
informeren. Proefpersonen worden hierover geinformeerd en indien ze hier niet
mee akkoord gaan, kunnen ze niet meedoen aan het onderzoek.
Dit onderzoek is ethisch gerechtvaardigd, omdat het de pathofysiologie van
visuele hallucinaties in schizofrenie onderzoekt en het onderzoek weinig
belastend voor de proefpersonen zal zijn. Deze studie levert hopelijk meer
informatie op over de relatie tussen visuele perceptie, aandacht en visuele
hallucinaties in schizofrenie en draagt hopelijk bij aan een betere behandeling
hiervan in de toekomst.
Publiek
Hanzeplein 1
Groningen 9713 GZ
NL
Wetenschappelijk
Hanzeplein 1
Groningen 9713 GZ
NL
Landen waar het onderzoek wordt uitgevoerd
Leeftijd
Belangrijkste voorwaarden om deel te mogen nemen (Inclusiecriteria)
1) gediagnosticeerd zijn met schizofrenie, schizophreniforme stoornis, schizoaffectieve stoornis of psychotische stoornis NAO volgens de DSM-IV-criteria
2) in het geval van psychiatrische comorbiditeit, staat de schizofrenie-spectrum aandoening op de voorgrond
3) leeftijd 18-55 jaar
4) goed begrip hebben van de Nederlandse taal
5) in staat zijn om informed consent te geven. ;Voor gezonde proefpersonen:
1) tussen de 18-55 jaar;
2) goed begrip hebben van de Nederlandse taal;
3) in staat zijn om informed consent te geven.
Belangrijkste redenen om niet deel te kunnen nemen (Exclusiecriteria)
1) andere psychiatrische stoornissen dan de schizofrenie, waarvan het aannemelijk is dat deze onze data beinvloeden;
2) neurologische stoornissen, waarvan het aannemelijk is dat deze onze data beinvloeden;
3) visus <50% (Snellen kaart);
4) gezichtsvelddefecten (Donders' confrontatiemethode)
5) cognitieve verslechtering, score van <26 op de Mini-Mental State Examination.
Exclusiecriteria fMRI:
6) aanwezigheid van geimplanteerde hulpmiddelen (elektronische, magnetische of mechanisch geactiveerde, zoals geimplanteerde insulinepompen, pacemakers, ICD, metalen prostethische hartkleppen, cochleaire implantaten);
7) medische aandoeningen waardoor patienten niet 30 minuten plat op de rug kunnen liggen, zoals slecht gecontroleerd hartfalen of een ernstige respiratoire aandoening;
8) ferromagnetische clips;
9) intra-oculaire metaaldeeltjes;
10) zwangerschap;
11) claustrofobie;
12) gekleurde tattoo's;
13) spiraaltje (met uizondering van de Mirena spiraal);
14) gewicht hoger dan 140 kg. ;Gezonde proefpersonen worden bovendien geexludeerd als ze een psychotische episode hebben doorgemaakt, als ze VH hebben (naast bij ernstig slaaptekort of gebruik van medicijnen, alcohol of drugs), of wanneer ze een eerstegraad familielid hebben met een psychotische stoornis.
Opzet
Deelname
Opgevolgd door onderstaande (mogelijk meer actuele) registratie
Geen registraties gevonden.
Andere (mogelijk minder actuele) registraties in dit register
In overige registers
| Register | ID |
|---|---|
| Ander register | 5103 |
| CCMO | NL39518.042.12 |
| OMON | NL-OMON24629 |
| OMON | NL-OMON27034 |