Kernelementen van Cognitieve Gedragstherapie in de preventie van depressie in adolescenten:
Doet het type en de volgorde van elementen ertoe?

Depressie tijdens de adolescentie is een groot probleem voor de
volksgezondheid, vanwege de hoge prevalentie, relatie met suicide, comorbide
psychiatrische diagnoses en hoge zorgkosten. Zelfs subklinische niveaus van
depressieve symptomen hebben negatieve uitkomsten voor adolescenten. Daarom is
het van belang dat depressie in een vroeg stadium wordt opgespoord en
preventief wordt behandeld. Preventieprogramma*s gebaseerd op Cognitieve
Gedragstherapie (CGT) behoren tot de meest onderzochte en effectief bewezen
programma*s in de preventie van depressie bij adolescenten. Tot nu toe is er
voornamelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit van totale CGT-preventie
pakketten of protocollen en nog weinig onderzoek naar de specifieke elementen
van deze pakketten. De meest voorkomende CGT-elementen bij bestaande
depressieprogramma*s zijn cognitieve herstructurering, gedragsactivatie,
ontspanningsoefeningen en probleem oplossingsvaardigheden. Het is onduidelijk
welke van deze elementen essentieel zijn voor de effectiviteit van de gebruikte
protocollen en wat de gewenste volgorde van deze elementen is. Het doel van
deze studie is om meer zicht te krijgen op de differentiele
(kosten-)effectiviteit van verschillende typen en volgordes van CGT-elementen
in de preventie van depressie bij adolescenten.

Het primaire doel is om te onderzoeken of (en zo ja, welk) type CBT-element
(cognitieve herstructurering (CH), gedragsactivatie (GA),
ontspanningsoefeningen (OO) en probleem oplossingsvaardigheden(PO)) uit maakt
voor het positieve effect van CBT-programma's op het niveau van depressieve
symptomen in adolescenten.
Het secundaire doel is om te onderzoeken of (en zo ja, welke) volgorde van
CBT-elementen uit maakt voor het positieve effect van CBT-programma's op het
niveau van depressieve symptomen in adolescenten.
Daarnaast wordt geexploreerd voor wie (moderatie) en hoe (mediatie) een bepaald
element of set van elementen het meest effectief is. Ook zal de
kosteneffectiviteit van de preventie van depressie worden onderzocht.

De huidige studie is een Randomized Controlled Trial (RCT) met vier condities
(allemaal preventie programma's).

Het preventieprogramma zal door de onderzoekers zelf worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met wetenschappers en CGT-therapeuten. Het programma zal vorm worden gegeven als een Cognitieve Gedragstherapie, een therapie welke effectief is gebleken in de preventie van depressie in adolescenten. Het zal bestaan uit 12 wekelijkse sessies, die elk 45-60 minuten duren. Voorafgaand aan de training vindt er een kennismakingsbijeenkomst plaats, die 30 minuten duurt. Voor elk van de vier CGT-elementen wordt een module van drie sessies ontwikkeld. Elke conditie begint met een andere module en heeft een andere volgorde van modules (conditie 1: CH, GA, OO, PO; conditie 2: GA, CH, OO, PO; conditie 3: PO, GA, CH, OO; conditie 4: OO, PO, GA, CH). Het preventieve programma zal worden gegeven in groepen van hetzelfde geslacht bestaande uit zes tot acht participanten. Het programma zal worden gegeven door gecertificeerde alumni pedagogiek en psychologie, die worden getraind en gesuperviseerd door gecertificeerde CGT-therapeuten.

De potentiele waarde van de studie is dat we inzicht krijgen in de
differentiele effectiviteit van de vier meest gebruikte CGT-elementen in de
preventieve behandeling van depressie bij adolescenten, en in de meest optimale
volgorde van deze elementen. Deze kennis kan gebruikt worden om aanbevelingen
te doen met betrekking tot de behandeling van depressie onder adolescenten en
daarmee het effect van CGT-behandelingen te optimaliseren.
Mogelijke directe voordelen van het meedoen aan de studie is dat we jongeren
met verhoogde depressieve symptomen een preventief trainingsprogramma aanbieden
die is gebaseerd op CGT. Uit onderzoek is gebleken dat CGT de meest effectieve
en toegepaste behandelvorm is in het voorkomen van depressie in adolescenten.
Het aanbieden van deze training kan dus voorkomen dat adolescenten ernstig
depressief worden. Een indirect positief effect is dat suicide mogelijk kan
worden voorkomen. Een directe belasting voor de deelnemende adolescenten is dat
ze vragenlijsten moeten invullen, geinterviewd worden en moeten deelnemen aan
een preventief trainingsprogramma. Wij zijn echter van mening dat de mogelijke
voordelen van de studie (minder depressieve adolescenten en een lager suicide
risico) opwegen tegen de lasten.