Rol van Innate lymfoïde cellen bij schade aan de speekselklier bij het syndroom van Sjögren

Een verminderde speekselsecretie wordt bij veel patiënten met het primaire
syndroom van Sjögren (pSS) gezien, maar waarom dit ontstaat, is niet goed
bekend. Lang voordat zogenaamde lymfocytaire foci in de speekselklieren van
patiënten met pSS worden gezien, is de functie van de speekselklier al
vermindert. Het weefsel van de speekselklier ziet er dan nog normaal uit. Foci
zijn een ophoping van meer dan 50 lymfocyten, een bepaald type witte
bloedcellen, rond een speekselklierafvoergangetje. Recent hebben wij aangetoond
dat op lange termijn de slechte functie van de speekselklieren samenhangt met
de veroudering van de stamcellen die in de speekselklieren aanwezig zijn en de
continue ontstekingsprikkel die is gerelateerd aan het pSS. De stamcellen
dragen er zorg voor dat het speekselklierweefsel zich regelmatig vernieuwt. Wij
verwachten voorafgaand aan de veroudering van de stamcellen ook
proinflammatoire cytokinen een rol spelen. Cytokinen zijn moleculen die een rol
spelen in de immuunafweer en het activeren van bepaalde receptoren. Waar bij
het pSS deze cytokinen worden gevormd, is echter nog onbekend. Het is onze
verwachting dat de cellen waaruit de speekselklieren zijn opgebouwd ook
gevoelig zijn voor signalen afkomstig van de aangeboren (innate) lymfoïde
cellen die aanwezig zijn in het speekselklierweefsel (ILCs). Recent is
beschreven dat deze ILCs behoren tot de familie van lymfoïde effector cellen.
Feitelijk zijn deze cellen aangeboren homologen van de effector T cellen zonder
dat om deze cellen te prikkelen een antigeen presentatie nodig is via het MHC
complex om deze cytokinen te activeren. De cytokinen die worden uitgescheiden
door ILCs zouden het eerste signaal kunnen dat wijst op het verminderen van de
speekselsecretie in pSS.

Het bestuderen of (1) ILCs aanwezig of afwezig zijn in de speekselklierbiopten
van patiënten met een preklinisch (vroeg) stadium van pSS en (2) als deze ILCs
aanwezig zijn, hoe oefenen zij hun invloed uitoefenen op speekselkliercellen.

Doel 1. Flow cytometrische (FACS) analyse van niet bewerkte
speekselklierbiopten zal resulteren in een lijst van welke ICLs verhoogd of
verminderd aanwezig zijn in de speekselklieren van patiënten met een vroege
vorm van pSS in vergelijking met pSS en non-pSS sicca patiënten. Tot de
specifieke immunologische subgroepen die zullen worden onderzocht behoren de
intraepitheliale CD4+ and CD8+ T cellen (CD103+CD69+), aangeboren type 1, 2, en
3 lymfoïde cellen en natural killer (NK) cellen. Doel 2. Het onderzoeken hoe de
gevonden ILCs of andere in het weefsel aanwezige aangeboren immunologische
cellen een interactie aangaan met epitheliale speeksellkiercellen, in termen
van hun transcriptoom. Zogenaamde single cell RNAsequencing zal worden verricht
op middels FACS analyse gesorteerde subgroepen van lymfoïde cellen. Doel 3. Het
onderzoeken van de interactie van ILCs met epitheliale speekselkliercellen
middels co-culture van een middels FACS-gesorteerde ILC populatie in een
transwell cultuur systeem. Een vergelijking zal worden gemaakt met de
resultaten van gezonde speekselklierstamcellen.

Dit is een studie met een minimaal risico voor de patiënt. Het biopt wordt
genomen als onderdeel van de routine diagnostiek naar het syndroom van Sjögren,
er is dus geen extra ingreep nodig. Het nemen van het extra biopt gaat niet
gepaard met een verhoogde morbiditeit van de ingreep en verlengt de duur van de
ingreep met maximaal 30 seconden. Eerdere studies (rituximab, abatacept) hebben
ons namelijk geleerd dat het nemen van een extra biopt uit de oorspeekselklier
niet leidt tot een verhoogde morbiditeit van het nemen van biopten uit deze
speekselklier. De patiënt zelf heeft geen direct voordeel van het deelnemen aan
deze studie, het voordeel is vooral voor toekomstige patiënten die aan deze
aandoening lijden.