De effecten van tabaksrook in de omgeving op de ontwikkeling van nicotineafhankelijkheid in adolescenten

Onderzoek heeft aangetoond dat blootstelling aan tabaksrook in de omgeving
(environmental tobacco smoke; ETS) kan leiden tot de opname van nicotine in het
lichaam. Er zijn aanwijzingen dat blootstelling aan ETS op den duur kan leiden
tot veranderingen in het brein en daarnaast wordt er gesuggereerd dat
blootstelling aan ETS kan leiden tot veranderingen in psychische en
gedragsmatige reacties op nicotine in adolescenten die niet roken of net
begonnen zijn met roken. Psychische en gedragsmatige reacties oftewel
psychische en gedragsmatige symptomen (PBS) zijn symptomen die wijzen op de
ontwikkeling van nicotineafhankelijkheid (Bijvoorbeeld tolerantie voor de
aversieve effecten van nicotine en ontwenningsverschijnselen). Recent is
aangetoond dat niet-rokende adolescenten die veel waren blootgesteld aan ETS,
doordat er meer mensen roken in hun sociale omgeving, meer PBS rapporteren die
lijken te wijzen op beginnende nicotineafhankelijkheid. Daarnaast is in
adolescenten die onlangs zijn begonnen met roken aangetoond dat het eerste
trekje van een sigaret lekkerder en meer belonend wordt ervaren wanneer ze veel
blootgesteld zijn aan ETS. De uitkomsten van deze studies wijzen er op dat veel
blootstelling aan ETS op den duur resulteert in de ontwikkeling van PBS in
niet-rokers en een verhoogde kwetsbaarheid voor de ontwikkeling van een
nicotine verslaving in beginnende rokers. Hoewel eerder onderzoek wijst op een
verband tussen de blootstelling aan ETS en PBS in zowel niet-rokers als
beginnende rokers, is het nog nooit onderzocht of blootstelling aan tabaksrook
in de omgeving werkelijk vooraf gaat aan het ontstaan van PBS. Bovendien is er
nog geen onderzoek gedaan naar de onderliggende neurobiologische mechanismen
die mogelijk ten grondslag liggen aan het sneller ontwikkelen van een nicotine
verslaving in adolescenten die blootgesteld zijn aan veel ETS. Dit project
heeft daarom tot doel om te onderzoeken of PBS bij adolescente niet-rokers en
beginnende rokers het gevolg zijn van blootstelling aan tabaksrook in de
omgeving Daarnaast willen we door middel van dit project meer inzicht krijgen
in de neurobiologische mechanismen die mogelijk ten grondslag liggen aan het
sneller ontwikkelen van een nicotine verslaving in adolescente niet-rokers en
beginnende rokers die blootgesteld zijn aan veel ETS.

Het project heeft tot doel om te onderzoeken of PBS bij adolescente niet-rokers
en beginnende rokers het gevolg zijn van blootstelling aan tabaksrook in de
omgeving. Daarnaast heeft dit project het doel om de onderliggende
neurobiologische mechanismen te onderzoeken als functie van de hoeveelheid
blootstelling aan tabaksrook in de omgeving. Daarvoor hebben we de vier
onderstaande doelstellingen geformuleerd. Het project heeft tot doel om:
1) Te testen of blootstelling aan tabaksrook in de omgeving voorafgaat aan het
ontstaan van psychische en gedragsmatige symptomen die wijzen op
nicotineafhankelijkheid.
2) De rol van ETS te onderzoeken op de tijdsperiode en het proces waarin
adolescenten beginnen met roken en waarin adolescenten in de loop van de tijd
mogelijk een zwaardere nicotine verslaving ontwikkelen.
3) De associatie tussen ETS en hersenactiviteit gedurende cue-reactiviteit,
beloningsgevoeligheid en impulscontrole in niet-rokers te onderzoeken door
middel van event-related potentials (ERP), gemeten met EEG.
4) De mogelijke associatie tussen ETS en veranderingen in hersenactiviteit te
onderzoeken in specifieke hersengebieden (ROIs) die betrokken zijn bij
cue-reactiviteit, beloningsgevoeligheid en impulscontrole in beginnende rokers
met behulp van fMRI.

Om vast te stellen of blootstelling aan ETS voorafgaat aan het ontstaan van
PBS, maken we gebruik van een dagboekstudie (Ecological Momentary Assessments
(EMA)) voor een periode van 3 weken aan het begin van de studie. Om de rol van
ETS te kunnen onderzoeken op de tijdsperiode en het proces waarin adolescenten
beginnen met roken en mogelijk in de loop van de tijd een zwaardere nicotine
verslaving ontwikkelen, nemen we 3 vragenlijsten af over een periode van 1 jaar
(= elke zes maanden een meting). Zowel tijdens de dagboekstudie als de
longitudinale studie zullen we zelf-rapportage vragenlijsten afnemen die
rookgedrag, afhankelijkheidssymptomen en blootstelling aan tabaksrook in de
omgeving in kaart brengen. Deze vragenlijsten geven meer inzicht in de
blootstelling aan ETS, het ontwikkelen van PBS, het eigen rookgedrag en het
rookgedrag van ouders, broers/zussen en vrienden. Daarnaast zullen we op elk
meet moment PBS, zoals hunkering (craving) vast stellen.
Om meer inzicht te krijgen in de onderliggende neurobiologische mechanismen die
mogelijk ten grondslag liggen aan het sneller ontwikkelen van een nicotine
verslaving in adolescenten die blootgesteld zijn aan veel ETS zullen we EEG
metingen gebruiken in niet-rokers en fMRI metingen in beginnende rokers. De EMA
metingen zullen plaatsvinden direct na het afnemen van de EEG of fMRI meting.
Door middel van ERPs, gemeten met EEG kunnen we hersenactiviteit gedurende
rook-gerelateerde cue-reactiviteit, niet-drugs gerelateerde
beloningsgevoeligheid en impulscontrole relateren aan de mate van blootstelling
aan ETS in adolescente niet-rokers. Door middel van fMRI kunnen we
veranderingen in hersenactiviteit in specifieke hersengebieden betrokken bij
rook-gerelateerde cue-reactiviteit, niet-drugs gerelateerde
beloningsgevoeligheid en impulscontrole relateren aan de mate van blootstelling
aan ETS in adolescente beginnende rokers.

Er zijn geen risico's verbonden aan dit onderzoek. Zowel tijdens de
dagboekstudie (EMA) en de longitudinale studie worden proefpersonen geacht
vragenlijsten in te vullen en speeksel monsters af te geven. Dit brengt geen
veiligheidsrisico*s met zich mee. Verder zijn zowel het fMRI als het EEG
onderzoek van verwaarloosbaar risico en minimale last en dus veilig om
hersenactiviteit te meten. Tijdens het fMRI onderzoek kunnen deelnemers echter
wel wat geluidsoverlast ervaren, maar hiervoor krijgen ze gehoorbescherming. De
fMRI en EEG metingen zullen zo comfortabel mogelijk worden gemaakt. Het
onderzoek beoogd geen direct therapeutisch effect en voor de proefpersonen zijn
er geen voordelen verbonden aan deelname aan dit onderzoek. De proefpersonen
van deze studie zijn tussen de 12 en 18 jaar oud. Uitvoering van het onderzoek
in minderjarige proefpersonen is belangrijk, omdat eerder onderzoek heeft
aangetoond dat jongeren beginnen met roken in deze leeftijdscategorie en we
o.a. graag willen onderzoeken of beginnende rokers sneller een nicotine
verslaving ontwikkelen als ze blootgesteld worden aan tabaksrook in de
omgeving. Daarnaast wordt onderzocht of niet-rokers blootgesteld aan tabaksrook
in de omgeving symptomen van nicotineafhankelijkheid laten zien. Sterk
wetenschappelijk bewijs en meer gedetailleerde kennis over de schadelijke
effecten van ETS op adolescenten kan belangrijke argumenten leveren voor
tabakspreventie en regelgeving omtrent meeroken. De kennis de we verkrijgen
door middel van dit project, alsmede het risicoloze karakter van deze studie,
rechtvaardigt de inspanningen van de deelnemers.