DiagnOSAS als screeningstool voor obstructief slaap apneu syndroom in de eerste lijn

DiagnOSAS (Diagnosis * Obstructief Slaap Apneu Syndroom) richt zich op
patiënten met klachten van vermoeidheid en slaperigheid overdag, waarbij een
eenvoudige verklaring als slapeloosheid, slaaptekort of een verklarende
diagnose (zoals depressie of maligniteit) ontbreekt. Veelal zijn het patiënten
waarbij de partner ongerust is over de stokkende ademhaling nachts in
combinatie met snurken en genoemde klachten overdag.

Bij het obstructief slaapapneu syndroom (OSAS) stokt de adem tijdens de slaap,
variërend van vijf tot meer dan dertig keer per uur. Tijdens dergelijke
ademstops (apneus) daalt het zuurstofgehalte in het bloed, waarop het lichaam
reageert met een wekreactie (arousal) om de ademhaling weer op gang te helpen.
Dit gebeurt meestal zonder dat de slaper er zelf erg in heeft.

Door verstoring van het slaappatroon rusten patiënten met OSAS 's nachts minder
goed uit, zijn zij slaperig overdag, functioneren zij slechter op hun werk en
hebben zij een verhoogd risico op ernstige ongevallen op het werk en/of in het
verkeer. De laatste jaren is daarnaast bekend geworden dat OSAS gepaard gaat
met een sterk verhoogd risico op hart- & vaataandoeningen, waaronder
hypertensie, aritmieën en de ontwikkeling van een hartinfarct of beroerte.
Daarnaast bestaat er een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes,
maligniteiten en dementie. Het tijdig diagnosticeren en behandelen van OSAS is
daarom van groot belang om gezondheidsschade op zowel korte als lange termijn
te voorkomen.

Jaarlijks worden ruim 40.000 patiënten door de huisarts verwezen naar een
slaapcentrum met de verdenking OSAS. Bij verdenking op OSAS worden patiënten
volgens de richtlijnen door een multidisciplinair team van medisch specialisten
en vindt een slaapregistratie plaats (poly(somno)grafie). De patiënt wordt
hiertoe gekoppeld aan verscheidene sensoren, die diverse variabelen meten
gedurende de nacht.
Slaaponderzoek is nagenoeg altijd nodig om tot een correcte diagnose te komen.
Het onderzoek in de 2e lijn kan zowel thuis als in een slaapcentrum worden
verricht. OSAS moet mede vanwege therapeutische redenen onderscheiden worden
van CSAS, PLMD, eenvoudig snurken en insomnie. Een combinatie van deze
slaapaandoeningen is eveneens mogelijk. Daarnaast blijken patiënten nog vele
andere slaapstoornissen te kunnen hebben (o.a narcolepsie, medicamenteus
geïnduceerde- en circadiane ritmestoornissen en diverse parasomnieën).

Recente cijfers tonen aan dat 50% van de patiënten die naar een slaapcentrum
zijn doorverwezen ook daadwerkelijk OSAS blijkt te hebben. De overige patiënten
hebben veelal andere slaapstoornissen (zie eerder). Uit onderzoek blijkt circa
80% van de patiënten met OSAS zich initieel niet met vermoeidheidsklachten bij
de huisarts te presenteren. Het betreft hier niet alleen de lichtere vormen van
OSAS. Naar schatting lopen er dan ook nog enkele honderdduizenden Nederlanders
rond die zich er niet bewust van zijn dat zij aan OSAS lijden, maar wel iedere
nacht worden blootgesteld aan de schadelijke gezondheidseffecten hiervan.

Om minder patiënten zónder en meer patiënten mét OSAS te kunnen doorverwijzen
naar slaapcentra voor behandeling, is een betere voorselectie van patiënten
nodig. Een laagdrempelige, eenvoudige, betrouwbare en goedkope screeningstool
is hiervoor gewenst. Hiermee kan kostbare 2e-lijns diagnostiek worden bespaard.
Bovendien bestaan er op verschillende locaties in Nederland wachtlijsten voor
het ondergaan van een slaaponderzoek, waardoor patiënten langer dan nodig met
hun klachten blijven rondlopen. Met DiagnOSAS hopen wij in al deze behoeften te
voorzien.

Eerdere studies suggereren dat OSAS ook kan worden vastgesteld met behulp van
uitsluitend een nachtelijke saturatiemeting (pulse-oximetrie). De
betrouwbaarheid van nachtelijke pulse-oximetrie zou vergelijkbaar zijn met die
van polygrafie. Bovendien blijkt uit een recente studie onder *gezonde* Philips
medewerkers dat de aanwezigheid van OSAS met behulp van een simpele vragenlijst
(zo nodig gecombineerd met een nachtelijke flow meting) met redelijke
betrouwbaarheid kan worden uitgesloten. Deze populatie van *gezonde* Philips
medewerkers met een relatief laag a priori risico op aanwezigheid van OSAS kan
echter niet worden gelijkgetrokken met de populatie patiënten in de
huisartsenpraktijk die zich presenteert met klachten van slaperigheid (hoger a
priori risico). Validatie van deze vragenlijst in de huisartsenpraktijk is
derhalve noodzakelijk alvorens deze in de praktijk kan worden toegepast.

DiagnOSAS maakt gebruik van een (online) vragenlijst en nachtelijke
pulse-oximetrie. In de onderhavige studie zullen de diagnostische parameters
van beide entiteiten voor het vaststellen van OSAS worden onderzocht en
vergeleken met polygrafie als gouden standaard. Uiteindelijk doel is om met
DiagnOSAS te voorzien in een betrouwbare screeningstool voor OSAS in de
huisartsenpraktijk. In de onderhavige studie zal worden geëvalueerd of het
gebruik van nachtelijke pulse-oximetrie al dan niet gecombineerd met een
vragenlijst toegevoegde waarde heeft ten opzichte van reguliere verwijzing door
de huisarts op grond van klachten. Daarnaast wordt geëvalueerd of de
vragenlijst de nachtelijke pulse-oximetrie in bepaalde gevallen zelfs geheel
zou kunnen substitueren.

Door een laagdrempelig screeningsinstrument aan te bieden aan de eerste lijn,
kan naar verwachting bij verdenking op OSAS een betere voorselectie naar de 2e
lijn worden gemaakt met verkorting van wachttijden en kostenbesparing tot
gevolg. Dit zou betekenen dat behandeling van OSAS eerder en bij meer patiënten
kan worden ingezet, waardoor schadelijke gezondheidseffecten op zowel korte als
lange termijn worden voorkomen.

Door screening op OSAS aan de bieden in de eerste lijn, wordt OSAS diagnostiek
naar verwachting eenvoudiger, sneller, goedkoper, efficiënter, patiënt-
vriendelijker en bovendien voor een breder publiek toegankelijk. Dit zou
betekenen dat behandeling van OSAS eerder en bij meer patiënten kan worden
ingezet, waardoor schadelijke gezondheidseffecten op zowel korte als lange
termijn worden voorkomen.

De huidige studie betreft een observationele studie naar de diagnostische
waarde van DiagnOSAS voor het vaststellen van obstructief slaap apneu syndroom
bij 150 proefpersonen met een verdenking op obstructief slaap apneu syndroom
(OSAS) die door de huisarts worden verwezen naar een slaapcentrum voor nadere
diagnostiek (polygrafie).
De proefpersonen zullen een korte online vragenlijst invullen (25 items).
Daarnaast wordt het zuurstofgehalte in het bloed non-invasief geregistreerd
middels een nachtelijke pulse-oximetrie in de thuissituatie. Na deze nacht
ondergaan de proefpersonen de polygrafie, wat momenteel de standaard
diagnostiek voor obstructief slaap apneu syndroom is en tevens fungeert als
gouden standaard.
Onderzocht wordt of OSAS middels DiagnOSAS (online vragenlijst en nachtelijke
pulse-oximetrie) kan worden vastgesteld met dezelfde betrouwbaarheid als met
polygrafie (gouden standaard). Daarnaast zal de gerealiseerde kostensparing en
de gebruiksvriendelijkheid van DiagnOSAS worden geëvalueerd.

Er zijn geen risico's bij deelname aan het onderzoek te verwachten.

Zowel de vragenlijst en de nachtelijke saturatiemeting zijn weinig belastend.
Er zijn geen items in de vragenlijst opgenomen die confronterend van aard zijn.
Bovendien is de vragenlijst reeds in eerder onderzoek toegepast. De totale
extra tijdsinvestering bedraagt ca 65 minuten (o.a. invullen van vragenlijst en
doornemen van instructies pulse-oximeter). Daarnaast brengt de patiënt eenmalig
een nacht thuis door met een pulse-oximeter om zijn pols en vingertop voor een
continue non-invasieve zuurstofmeting tijdens de slaap (circa 8 uur). Hoewel
het dragen van de pulse-oximeter doorgaans als comfortabel wordt ervaren, zou
eenmalig de nachtrust van de patiënt nadelig beïnvloed kunnen worden. Tot slot
zal de patiënt twee maal een extra bezoek naar de huisarts/praktijkondersteuner
moeten brengen voor het ophalen en afleveren van de pulse-oximeter.