De overgang naar gewoonte gestuurd roken in hoog risico adolescenten

Ondanks vele gezondheidsrisico's heeft 31% van de Nederlandse adolescenten wel
eens geëxperimenteerd met roken. 21% van de 18 jarige Nederlandse jongeren
rookt dagelijks. Ondanks dat meerdere verslavingsmodellen de start of het in
stand houden van middelengebruik verklaren, is er weinig specifieke kennis over
het de ontwikkeling van verslaving. Het huidige project is er daarom op gericht
onderliggende mechanismen van experimenteren met roken naar verslaving bij
hoog-risico jongeren te onderzoeken met als doel het opstellen van een
neurocognitief ontwikkelingsmodel.

Het huidige onderzoeksproject heeft twee doelen:
Onderzoeksvraag 1 (OZ1): Kan de overgang van experimenteel roken naar
verslaving in hoog-risico jongeren voorspeld worden aan de hand van de sterkte
van doelgerichte en impulscontrole netwerken in het brein, en vanuit de neiging
tot gewoonte vorming? Het wordt verwacht dat een minder sterk doelgericht en
impulscontrole netwerk in het brein en een sterkere neiging tot gewoonte
vorming samenhangen met de ontwikkeling van nicotine afhankelijkheid.

Onderzoeksvraag 2 (OZ2): Gaat de overgang van experimenteel tot verslaafd roken
samen met een verandering van doelgericht gedrag gedreven door positieve
bekrachtiging (ofwel activiteit in het ventrale striatum in reactie op rook
stimuli) naar een gewoonte gedreven reactie (ofwel activiteit in het dorsale
striatum in reactie op rook stimuli). Het wordt verwacht dat de overgang van
experimenteel tot verslaafd roken samen gaat met een overgang in
hersenactiviteit in reactie op rook stimuli van het ventrale naar het dorsale
striatum.

Deze studie wordt uitgevoerd aan de hand van longitudinaal design met drie meet
momenten. Bij de start van de studie (baseline) worden hersen systemen gemeten
met behulp van fMRI. Rookgedrag wordt gemeten met behulp van 'ecological
momentary assessments' (EMA, ofwel korte vragenlijstjes via de mobiele
telefoon). De EMA metingen vinden plaats na de baseline meting. 6 maanden na de
MRI meting vullen experimentele rokers een uitgebreide vragenlijst in over het
rookgedrag. Aan de hand van dit longitudinaal onderzoek kunnen we onderzoeken
of de sterkte van de verschillende hersensystemen samenhangt met de
ontwikkeling van rookgedrag over tijd. Na 1 jaar wordt er opnieuw een fMRI
meting gedaan en worden dezelfde hersensystemen weer gemeten. Op deze manier
kan OZ2 beantwoord worden door een vergelijking te maken in de hersensystemen
op baseline en 1-jaar follow-up bij de jongeren die nicotine afhankelijkheid
hebben ontwikkelend. Een controle groep van jongeren die nog nooit met roken
geëxperimenteerd hebben zal baseline metingen van fMRI gedragstaken en
vragenlijsten afronden en wordt meegenomen om verschillen in hersenactiviteit
op baseline tussen experimentele rokers en niet rokende jongeren te onderzoeken
met als doel bij te dragen aan de ontwikkeling van een neurocognitief
ontwikkelingsmodel van verslaving.

Voor de huidige studie zullen deelnemers vragenlijsten invullen, cognitieve
taken uitvoeren en twee maal een MRI scan ondergaan.
Wanneer de juiste voorzorgsmaatregelen genomen worden met betrekking tot het
uitsluiten van deelnemers met metaal in het lichaam en het verwijderen van
losse metalen buiten het lichaam voor aanvang de MRI scan is MRI een veilige
onderzoeksmethode waar geen risico's bij komen kijken. Deelnemers hebben geen
persoonlijk voordeel aan het deelnemen aan deze studie. Het uitvoeren van
onderzoek bij jongeren van 12-18 jaar is noodzakelijk gezien dat
afhankelijkheid aan nicotine zich tijdens deze leeftijdsfase ontwikkeld. Gezien
het risico vrije karakter van deze studie en de kennis die deze studie op zal
brengen zijn wij van mening dat de inspanningen van de deelnemers
gerechtvaardigd zijn. De controle groep zal alleen de fMRI en cognitieve taken
uitvoeren op baseline en zal daarnaast op baseline ook vragenlijsten invullen.