Maatschappelijke participatie en het managen van risico*s op victimisatie bij mensen met ernstige psychische aandoeningen

Mensen met ernstige psychische aandoeningen zijn in Nederland vaker slachtoffer
dan dader van geweld, en ook vaker slachtoffer dan andere burgers, zo bleek uit
de eerste onderzoeksronde van het NWO-programma Geweld Tegen Psychiatrische
Patiënten. Slachtofferschap, ook wel victimisatie genoemd, is dikwijls slechts
één van de vele risico*s die men loopt. Ook andere risico*s komen vaker voor
zoals afwijzing, discriminatie en stigmatisering met mogelijk (gevaarlijke)
consequenties. Mede gezien de actuele ontwikkelingen in de richting van de
participatiesamenleving is het zaak om in de begeleiding van cliënten hier meer
aandacht aan te besteden. Binnen het Victoria-project zijn daarom twee
gespreksmodules ontwikkeld voor FACT-teams om victimisatie-ervaringen,
crisisperiodes of andere vormen van tegenslag met elkaar bespreken om tot
leerervaringen te komen.

De modules zijn erop gericht om cliënten enerzijds erkenning te geven voor deze
ervaringen en anderzijds inzicht te geven in risicovolle situaties. De
ervaringen en inzichten kunnen dan gebruikt worden om na te gaan hoe de cliënt
met risicovolle situaties (anders) kan omgaan met als doel om geweld, stigma en
andere vormen van victimisatie terug te dringen.

Onderzoeksvragen:
T.a.v. objectieve en subjectieve veiligheid:
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules (in de experimentele teams)
tot meer erkenning voor victimisatie-ervaringen van/bij cliënten (t.o.v.
cliënten van de controleteams)?
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules tot een groter gevoel van
veiligheid bij cliënten van de experimentele teams (t.o.v. cliënten van de
controleteams)?
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules tot minder incidenten of
andere tegenslagen bij maatschappelijke participatie bij cliënten van de
experimentele teams t.o.v. cliënten van de controleteams?
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules tot minder ervaren
discriminatie bij de cliënten van de experimentele teams (t.o.v. cliënten van
de controleteams)?

T.a.v. maatschappelijke participatie en persoonlijk herstel
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules in de experimentele teams
tot meer inzicht in wensen en doelen van cliënten op de verschillende
rehabilitatiedomeinen (t.o.v. cliënten van de controleteams) ?
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules tot een toegenomen
sociaal-maatschappelijk functioneren bij cliënten van de experimentele teams
(t.o.v. cliënten van de controleteams)?
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules tot meer zelfvertrouwen bij
de cliënten van de experimentele teams (t.o.v. cliënten van de controleteams)?
- Leidt toepassing van de Victoria-gespreksmodules tot een hogere kwaliteit van
leven bij de cliënten van de experimentele teams (t.o.v. cliënten van de
controleteams)?

Met behulp van een gecontroleerd en gerandomiseerd onderzoek (RCT) wordt de
effectiviteit van de gespreksmodules getoetst. Acht FACT-teams van 2
GGz-instellingen zijn bij de RCT betrokken. Randomisatie vindt plaats op
teamniveau, waarbij loting bepaalt welke teams in de experimentele conditie en
welke teams in de controleconditie komen. Vervolgens wordt op individueel
niveau een substeekproef getrokken. Er zijn 3 meetmomenten: bij de start van
het onderzoek na 9 maanden en na 18 maanden. Om het implementatieproces goed te
monitoren worden bij de experimentele teams zowel onder cliënten,
hulpverleners, management en als trainers aanvullende kwalitatieve interviews
gehouden m.b.t. de toepassing van de gespreksmodule in de praktijk. Deze vinden
plaats in de periode van het laatste meetmoment.

De gespreksmodule is gericht op het bespreken van victimisatie-ervaringen of andere vormen van tegenslag die cliënten ervaren hebben bij maatschappelijke participatie (op het gebied van wonen, werken, dagbesteding en sociale contacten).

Met de Victoria modules (interventie) wordt op zorgvuldige wijze verkend of er
sprake is van mogelijke tegenslagen. Voor het onderzoek wordt tevens een
vragenlijst afgenomen bij de client. Mocht de cliënt door de gesprekken of de
vragenlijsten toch uit balans worden gebracht, is de cliënt ingebed in een
behandelpraktijk en vormt het multidisciplinair samengestelde FACT-team een
deskundig vangnet. Wanneer de cliënt aangeeft niet over slachtofferervaringen
te willen praten, dan wordt dat niet opgedrongen.