Gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek naar de effecten van cognitieve gedragstherapie voor insomnie op de slaap, impulsiviteit en agressie bij forensisch psychiatrische patiënten

Veel patiënten met een psychiatrische stoornis hebben last van slaapproblemen.
Slaapstoornissen kunnen zowel oorzaak als gevolg zijn van de psychiatrische
stoornis, en in sterke mate bijdragen aan disfunctioneren en verminderde
kwaliteit van leven. Behandelen van slaapproblemen heeft een positief effect op
het beloop van de psychiatrische aandoening. Bij forensische psychiatrische
patiënten zou behandeling van slaapstoornissen van nog groter belang kunnen
zijn, gezien de associatie tussen kwaliteit en kwantiteit van slaap enerzijds
en impulsiviteit en agressie anderzijds. Slecht slapen is een potentiële
risicofactor voor impulsief en agressief gedrag. Onze hypothese is dat het
behandelen van slaapproblemen bij forensisch psychiatrische patiënten leidt tot
verbetering van de slaap en algemene psychopathologie, en vermindering van
impulsiviteit en agressie.

Het doel van dit onderzoek is het evalueren van de effecten van cognitieve
gedragstherapie voor chronische slapeloosheid (CBT-I) op slaap, algemene
psychopathologie, impulsiviteit en agressie bij forensisch psychiatrische
patiënten.

In deze gerandomiseerde, gecontroleerde interventiestudie zullen deelnemers een
6-weekse geprotocolleerde behandeling voor slapeloosheid ondergaan. In een
diagnostisch interview wordt de aanwezigheid van chronische slapeloosheid
vastgesteld. Met de zelfrapportage Slaap Diagnose Lijst (SDL) wordt de ernst
van de slapeloosheid gemeten en tevens gescreend op afwezigheid van bijkomende
slaapstoornissen. Daarnaast moet sprake zijn van een score >= 1 op twee
specifieke items van de HKT-30 (Nederlandse bewerking van de HCR-20, een
risicotaxatie instrument) namelijk impulsiviteit en vijandigheid, om eventuele
behandeleffecten te kunnen evalueren. Aanvullende informatie over de
psychiatrische diagnose en huidig medicatiegebruik zal worden verkregen uit het
medische dossier. Vervolgens worden deelnemers willekeurig verdeeld over de
interventie en een wachtlijstconditie. Voor en na de behandeling zullen de
subjectieve slaapbeleving, algemene psychopathologie, en mate van impulsiviteit
en agressiviteit gemeten worden met vier zelfrapportage vragenlijsten: de
Insomnia Severity Index (ISI), Symptom Checklist 90 (SCL-90), Barratt
Impulsiveness Scale (BIS), en Agressie Vragenlijst (AVL). Objectieve gegevens
over slaap en impulsiviteit worden verzameld door actigrafisch onderzoek en
twee neuropsychologische testen (de Stop Signal Task en de Iowa Gambling Task).
Tevens wordt de behandelaar gevraagd om een beoordeling van de kans op agressie
door middel van de Short Term Assessment of Risk and Treatability (START, een
risicotaxatie-instrument). Zeven weken na nameting vindt een follow-up meting
plaats.

De behandeling bestaat uit individuele cognitieve gedragstherapie voor chronische slapeloosheid, een bij psychiatrisch patiënten gevalideerd protocol van wekelijkse bijeenkomsten gedurende 6 weken.

De belasting van de metingen wordt gering geacht. Risico*s in de zin van
bijwerkingen of negatieve effecten van de interventie worden minimaal geacht.
Positieve effecten kunnen zowel tot uiting komen in veranderingen in de
onderzochte variabelen, maar ook in verbeterde uitkomsten van behandeling als
geheel. Voorgaande kan belangwekkende implicaties hebben voor forensisch
psychiatrisch patiënten in het licht van recidive preventie.