De effecten van tacrolimus zetpillen vergeleken met beclomethason zetpillen bij patiënten met een proctitis ulcerosa niet reagerend op mesalazine zetpillen.

Inflammatoire darmziekte (IBD: de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en
unclassified colitis) is een multifactoriële ziekte. De incidentie van colitis
ulcerosa (CU) ligt tussen de 0,5 tot 24,5/100.000 persoonsjaren wereldwijd [1].
Ulceratieve proctitis (UP) is een subset van colitis ulcerosa beperkt tot het
rectum. Ongeveer een derde van alle nieuwe patienten met CU wordt
gediagnosticeerd met UP [2,3]. Het ziektebeloop UP van varieert, maar de meeste
patiënten hebben periodes van remissie en terugval [4]. Lange termijn
epidemiologische studies hebben aangetoond dat UP vak zal uitbtreiden tot een
meer proximale en zelfs tot een pancolitis. In een studie van Moum et al. [5]
bleek 22% van de gevallen proctitis uit te breiden naar de rest van de dikke
darm en al binnen 12 - 24 maanden na diagnose, dit ondanks medische behandeling
en dit wordt bevetsigd in andere studies [2, 6, 7]. Onder meer hierom is het
van belnag om UP tijdig te behandelen, en dat kan over het algemeen met
topicale middelen ontsteking [8]. Eerste stap in UP behandeling is 5-ASA
toegediend als zetpil. Aminosalicylaten (5-ASA) induceren remissie in actieve
proctitis en distale colitis in 31 - 80% van de patiënten (mediaan 67%)
vergeleken met 7 - 11% van degenen die placebo kregen in een meta-analyse van
11 studies bij 778 patiënten met deze aandoening [9]. Ondanks de gunstige
effecten van rectaal toegediende aminosalicylaten, verbeteren sommige patiënten
met UP niet, of is er een snel recidief na therapie. De hiernavolgende
geneesmiddelen worden gebruikt voor de behandeling van recidiverende UP:
corticosteroïden lokaal of systemisch, azathioprine, methotrexaat en
infliximab. De werkzaamheid van de meeste geneesmiddelen bij refractaire of
terugkerende UP is gebaseerd op gegevens van patiënten met een meer uitgebreide
CU (behalve infliximab). Volgens de Nederlandse CBO-richtlijnen voor de
behandeling van IBD, is de tweede stap in de behandeling van UP lokaal
toegepaste corticosteroïden. Echter in een meta-analyse, die het effect
bestudeerde van lokale corticisoteroiden op UP, is de respons slechts 40% [10].
Bovendien, hoewel lokaal toegepast, worden bijwerkingen van corticosteroïden
ervaren. We hebben eerder aangetoond dat lokaal toegediende tacrolimus 2 mg
zetpillen effectief zijn in ongeveer 80% van de patiënten met refractaire
proctitis en en deze strategie bleek ook veilig [11]. Anderen tonen een effect
van lokale tacrolimus, met vergelijkbare werkzaamheid percentages [12]. In dit
onderzoek willen wij aantonen dat tacrolimus zetpillen als tweedelijns therapie
kunnen worden ingezet bij patienten die falen op 5-asa zetpillen.

Referenties

1. Shivananda S, Lennard-Jones J, Logan R, et al. Incidence of inflammatory
bowel disease across Europe: is there a difference between north and south?
Results of the European collaborative study on inflammatory bowel disease
(EC-IBD). Gut1996;39:690-7
2. Jess T, Riis L, Vind I, et al. Changes in clinical characteristics, course,
and prognosis of inflammatory bowel disease during the last 5 decades: a
population-based study from Copenhagen, Denmark. Inflamm Bowel Dis2007;13:481-9
3. Ayres RC, Gillen CD, Walmsley RS, et al. Progression of ulcerative
proctosigmoiditis: incidence and factors influencing progression. Eur J
Gastroenterol Hepatol 1996; 8: 555Ð8.
4. Meucci G, Vecchi M, Astegiano M, et al. The natural history of ulcerative
proctitis: a multicenter, retrospective study. Gruppo di Studio per le Malattie
Infiammatorie Intestinali (GSMII). Am J Gastroenterol 2000; 95: 469Ð73.
5. Moum B, Ekbom A, Vatn MH, et al. Change in extent of colonoscopic and
histological involvement in ulcerative colitis over time. Am J Gastroenterol
1999;94:1564-9
6. Langholz E, Munkholm P, Davidsen M, et al. Changes in extent of ulcerative
colitis. Scand J Gastroenterol1996;31:260-6
7. Henriksen M, Jahnsen J, Lygren I, et al. Ulcerative colitis and clinical
course: results of a 5-year population-based follow-up study (the IBSEN study).
Inflamm Bowel Dis2006;12:543-50
8. Pica R, Paoluzi OA, Iacopini F, et al. Oral mesalazine (5-ASA) treatment may
protect against proximal extension of mucosal inflammation in ulcerative
proctitis. Inflamm Bowel Dis2004;10:731-6
9. Marshall JK, Irvine EJ. Rectal aminosalicylate therapy for distal ulcerative
colitis: a meta-analysis. Aliment Pharmacol Ther1995;9:293-300
10. Marshall JK, Irvine EJ. Rectal corticosteroids versus alternative
treatments in ulcerative colitis: a meta-analysis. Gut 1997; 40: 775-781.
11. Dieren JM, Van Bodegraven AA, Kuipers EJ, et al. Local application of
tacrolimus in distal colitis: feasible and safe. Inflamm Bowel Dis 2009; 15:
193Ð8.
12. Lawrance IC, Copeland TS. Rectal tacrolimus in the treatment of resistant
ulcerative proctitis. Aliment Pharmacol Ther 2008; 28: 1214Ð20.

Om te beoordelen wat effectiviteit is van tacrolimus zetpillen in vergelijking
met beclomethason zetpillen bij patiënten met een recidief of refractaire
proctitis ulcerosa.

Hoofdcentrum:
Afdeling Maag-, & Hepatologie, Erasmus MC Rotterdam, Nederland.
Meerdere academische centra in Nederland zullen deelnemen aan deze studie.

Aantal patiënten
88 patiënten, 44 patiënten in elke behandelgroep.

Multicenter, gerandomiseerde, dubbelblinde studie met twee armen.

Medicatie, dosering en de duur
Groep A krijgt tacrolimus zetpillen 2 mg gedurende 28 dagen.
Groep B ontvangt beclomethason zetpillen 3 mg gedurende 28 dagen.

Groep A krijgt tacrolimus zetpillen 2 mg gedurende 28 dagen. Groep B ontvangt beclomethason zetpillen 3 mg gedurende 28 dagen.

Belasting: een extra van 3 bezoeken is noodzakelijk voor deze studie. Bovendien
ondergaan de patiënten tot 2 endoscopieën ( in ieder geval 1) met biopten.
Door de zetpillen kan een lichte anale irritatie optreden. Soms geeft het
gebruik van beclomethason zetpillen systemische effecten, zoals emotionele
labiliteit of gewichtstoename.