Groep schema-focused therapie aangevuld met psychomotore therapie voor ouderen met een persoonlijksstoornis in de gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg; een (kosten-)effectiviteit studie

Persoonlijkheidsstoornissen zijn stoornissen waarbij mensen als gevolg van
kenmerkende karaktereigenschappen telkens vastlopen in hun dagelijks leven en
kampen met chronische emotionele problemen. Persoonlijkheidsstoornissen
ontstaan vroeg in het leven. De persoon ontwikkelt specifieke karaktertrekken
om zich te kunnen handhaven in een ziekmakende of verwaarlozende omgeving.
Lange tijd werd gedacht dat persoonlijkheidsstoornissen onbehandelbaar waren.
Inmiddels weten we beter.
Behandeling is belangrijk omdat patiënten ernstig lijden onder hun gedrag en
een groot beroep doen op onze
gezondheidszorg. Eén op de drie ouderen die verwezen worden naar de
ouderenpsychiatrie kampt met een
persoonlijkheidsstoornis. In de praktijk richt de behandeling zich dan vaak
alleen op symptomen die uit de persoonlijkheidsstoornis voortvloeien,
bijvoorbeeld door het bieden van langdurige ondersteunende begeleiding, zonder
dat het probleem bij de wortel aan te pakken.
Schematherapie is een effectieve behandeling voor volwassenen met een
persoonlijkheidsstoornis, en vermoedelijk ook bij ouderen. Bij ouderen kan het
effect worden vergroot door de therapie in groepen aan te bieden en te
verrijken met zogenaamde experiëntiele technieken, waaronder psychomotore
therapie (ervaringsgericht leren).

Onderzocht wordt of groeps-schematherapie (ST), aangevuld met psychomotore
therapie (PMT) een
(kosten-)effectieve behandeling is voor ouderen met een
persoonlijkheidsstoornis. De verwachting is dat groep ST+PMT voor 60-plussers
met een persoonlijkheidsstoornis leidt tot een significant sterke afname van
psychische en lichamelijke klachten en een betere kwaliteit van leven dan de
gebruikelijke zorg.

Een vergelijkend onderzoek, waarin de deelnemers door loting worden toebedeeld
aan groep ST+PMT of de gebruikelijke zorg in de gespecialiseerde GGZ voor
ouderen.

De onderzochte interventie omvat 20 wekelijkse sessies, bestaande uit anderhalf uur schematherapie (psychotherapie) en 1 uur psychomotore therapie. De interventie is erop gebaseerd dat alle mensen op een bepaalde manier kijken naar zichzelf, anderen en de wereld om hen heen. Dit kan leiden tot patronen van voelen, denken en gedrag. Wanneer deze patronen iemand hinderen, kunnen we spreken van een gevoelige snaar. De meesten mensen hebben diverse gevoelige snaren. Binnen de schematherapie worden deze gevoelige snaren >schema>s> genoemd. Deelnemers leren zich bewust te worden van hun schema>s en hier op een andere manier mee om te gaan. In de schematherapie gebeurt dit middels gesprekken en rollenspellen; in de aanvullende de psychomotorische therapie door middel van lichamelijke activiteiten, oefeningen en opdrachten (ervaringsgericht leren). Het effect van de interventie wordt vergeleken met dat van de gebruikelijke zorg voor ouderen in de gespecialiseerde GGZ.

De belasting van patiënten die de interventie ontvangen bestaat uit het
deelnemen aan 20 sessies van elk 3 uur (2 uur psychotherapie en 1 uur PMT)
gedurende een periode van 6 maanden. Als onderdeel van de behandeling wordt
deze patiënten gevraagd elke week de ernst van hun meest problematische
schema*s en modi te scoren. Het invullen van de ernstscores zal iedere keer
maximaal twee minuten in beslag nemen. Om het effect van de interventie en van
de gebruikelijke zorg te meten worden patiënten in beide onderzoeksgroepen
gevraagd om 4 keer vragenlijsten in te vullen (duur naar schatting 52 minuten),
een week daarna deel te nemen aan een telefonisch interview (van ongeveer 30
minuten) en gedurende die week iedere dag 3 keer een paar vragen te
beantwoorden over hun stemming (totale duur gedurende de week 42 minuten). Deze
uitkomstmetingen vinden plaats aan het begin en eind van de behandeling, en 6
en 12 maanden na beëindiging van de behandeling. Tot slot wordt bij alle
deelnemers voor aanvang gecheckt of zij voldoen aan de inclusiecriteria van het
onderzoek (duur 90 minuten) en worden achtergrondgegevens gemeten (duur
vragenlijsten 49 minuten en interview 20 minuten).
Wij verwachten geen risico*s als gevolg van deelname aan de studie en hebben
daarom vrijstelling aangevraagd voor de wettelijk verplichte verzekering voor
deelnemers aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Achtergrond hiervan is dat
groep ST een vorm van psychotherapie is die is opgenomen in verschillende
richtlijnen voor behandeling van psychiatrische problemen, waaronder die voor
persoonlijkheidsproblemen. Verder is PMT toegevoegd om de psychotherapie aan te
vullen met lichamelijke, ervaringsgerichte, technieken, en deze PMT zal worden
aangepast aan de lichamelijke mogelijkheden van de individuele deelnemers.