Onderzoek naar het effect van timing van een fysiek trainingsprogramma bij patiënten die behandeld worden met chemotherapie om cardiovasculaire lange termijn effecten te verminderen.

Het aantal lange termijn overlevers van kanker neemt toe. Hiermee ook de aan de
behandeling gerelateerde morbiditeit, zoals hart- en vaatziekten, metabool
syndroom, verminderd algeheel functioneren en vermoeidheid. Het gevolg hiervan
is een afname van kwaliteit van leven, wat afbreuk doet aan de overleving. De
totstandkoming van het metabool syndroom en andere cardiovasculaire
risicofactoren kan al worden waargenomen in de eerste follow-up jaren.
Testiskankeroverlevers zijn vanwege een fors toegenomen genezingstendens de
laatste jaren een kenmerkend voorbeeld van overleversgerelateerde problematiek
bij jong volwassenen. Onze onderzoeksgroep vond een prevalentie van 25% van het
metabool syndroom bij lange termijn testiskankeroverlevers die behandeld waren
met platinumbevattende chemotherapie in vergelijking met vergelijkbare
controles. Bovendien heeft recente data uitgewezen dat de associatie tussen
kankeroverlevers en het metabool syndroom ook aanwezig is bij andere vormen van
kanker. Het metabool syndroom in de doorsnee populatie wordt behandeld met
leefstijl advies wat meer bewegen en minder calorie-intake in houdt. Deze
methode wordt echter weinig toegepast bij de standaard behandeling van
kankeroverlevers, terwijl recente meta-analyses goede resultaten laten zien bij
verbetering van de fysieke fitheid.
Eerdere studies focusten zich primair op fysieke fitheid, maar het beste
startmoment van een trainingsprogramma is niet bekend. Daarnaast werd er niet
gekeken naar de duurzame effecten of preventie van cardiovasculaire
risicofactoren in samenhang met het metabool syndroom. Het onderzoeken van deze
aspecten door middel van een gerandomiseerde studie met cardiovasculaire events
als primair eindpunt zou leiden tot uitstel van potentiele
leefstijlveranderende programma's. Wij kiezen voor een alternatieve benadering
en willen de effecten vergelijken van een afgestemd trainingsprogramma wat
vroeg begint (tijdens chemotherapie) met een trainingsprogramma wat laat begint
(na chemotherapie) bij in opzet curatief te behandelen patiënten.

Het doel is om te onderzoeken of een afgestemd fysiek trainingsprogramma wat
vroeg start (gedurende chemotherapeutische behandeling met potentieel
cardiovasculaire toxiciteit) superieur is aan een programma wat laat start (na
chemotherapeutische behandeling). Hierbij wordt gekeken naar het ontstaan van
het metabool syndroom en cardiovasculaire morbiditeit die te wijten is aan de
chemotherapie.

Multi center, gerandomiseerde studie waarbij prospectief wordt gekeken naar de
effecten van een afgestemd fysiek trainingsprogramma. Patiënten met
testiskanker, vroeg stadium colonkanker, borstkanker of B-cell non-Hodgkin
lymfoom (B-NHL) die in opzet curatief behandeld worden met chemotherapie worden
voorafgaand hieraan gerandomiseerd in de 'vroege' of 'late' groep. De 'vroege'
groep doorloopt gedurende 3 maanden het fysieke trainingsprogramma tijdens de
chemotherapie en na afloop van de chemotherapie nog eens 3 maanden (totaal 6
maanden). De 'late' groep start na de chemotherapie met het trainingsprogramma
wat ook in totaal 6 maanden duurt. Beide groepen doorlopen de eerste 3 maanden
het trainingsprogramma in het Centrum voor Revalidatie van het UMCG, in het
Martini Ziekenhuis te Groningen of in een ziekenhuis van de Ommelander
Ziekenhuis Groep (Delfzicht te Delfzijl, Lucas te Winschoten). Vervolgens zal
de laatste 3 maanden training plaatsvinden in een trainingsfaciliteit bij de
patiënt in de omgeving. De patiënten zullen dan per telefoon of e-mail gecoacht
worden en tijdens reguliere follow-up. Per diagnose zal er naar de resultaten
gekeken worden.

Het trainingsprogramma bestaat uit twee onderdelen: verbeteren van de lichamelijke fitheid en het aannemen of behouden van een gezonde levensstijl. Het trainingsprogramma wat gericht is op fysieke fitheid bestaat uit aerobictraining en krachttraining. Beide programma's worden afgestemd op de fysieke gesteldheid van de patiënt met behulp van de VO2 max en de 1-Repetion Maximum (1-RM) in overeenstemming met de American College of Sports Medicine (ACSM) richtlijnen. De aerobictraining bestaat uit drie keer per week 30 minuten fietstraining, op de loopband of roeitraining. De training wordt gebaseerd op de Training Heart Rate (THR) bepaald volgens de Karvonen formule. Dit houdt in dat in week 1-6 er wordt getraind volgens THR=HRrest+40 tot 75%(HRmax-HRrest) en in week 7-24 volgens THR=HRrest+60 tot 70-75%(HRmax-HRrest). Hierbij komt nog een warming-up en cooling down bij elke trainingssessie. De krachttraining zal twee keer per week plaatsvinden en duurt ongeveer 20-30 minuten in overeenstemming met de ACSM richtlijnen. De krachttraining zal gericht zijn op spierversterking van de romp, de bovenste en onderste extremiteiten. Vooraf zal de 1-RM worden bepaald. De intensiteit van de training zal beginnen met 50% van de 1-RM gedurende de eerste week en zal verhoogd worden met 5-10% in de daaropvolgende weken tot een frequentie van 12 herhalingen in drie sets. De training zal gericht zijn op de volgende spiergroepen: 1) m. longissimus, m. biceps brachii, m. rhomboideus (vertical row), 2) m. quadriceps, m. glutei, m. gastrocnemius (leg press), m. pectoralis major, m. triceps (bench press); 4) m. pectoralis, m. triceps brachii, m. deltoideus, m. trapezius (pull over) 5) m. rectus abdominis (abdominal crunch); 6) m. quadriceps, m. glutei, hamstring muscles (lunge). Het aannemen of behouden van een gezonde levensstijl is gericht op het bevorderen van fysieke activiteit tijdens het dagelijks leven en het verminderen van ongezond gedrag. Hier zal in de eerste 12 weken elke week een uur aan besteed worden. De fysiotherapeut zal bewezen effectieve gedragstechnieken toepassen en de patiënt proberen te motiveren om fysiek actief te blijven.

De risico's die zijn geassocieerd met fysieke training tijdens chemotherapie
worden als laag ingeschat met het beschreven trainingsprogramma. De belasting
voor de patient wat betreft onderzoeken bestaat uit: lichamelijk onderzoek (5
of 6 keer), VO2 max meting (5 of 6 keer), spierkrachtmeting (5 of 6 keer), ECG
(3 of 4 keer), bloedafname (5 of 6 keer), beoordeling van de intima-media dikte
(3 of 4 keer), orale glucose tolerantie test (5 of 6 keer), 24 uurs urine
verzamelen (5 of 6 keer), huid fluorescentie (5 of 6 keer) en bij patiënten met
testiskanker wordt 1 keer een huid- en vetbiopt afgenomen. Daarnaast moet de
patiënt 4 vragenlijsten invullen (5 of 6 keer) wat ongeveer 30 minuten in
beslag neemt. Het trainingsprogramma wordt 12 weken onder supervisie doorlopen
3 keer per week en 12 weken thuis.