Samen Leren tijdens de Adolescentie

Originele studie:
Sociaal leren kan worden gedefinieerd als het leren van acties van anderen en
het succesvol omgaan met anderen. Dit is een zeer belangrijke vaardigheid in
ons dagelijks leven. Met behulp van fMRI is ontdekt dat verschillende neurale
mechanismen belangrijk zijn voor onze sociaal-cognitieve vaardigheden, zoals
sociaal-leren. De adolescentie is een fase van grote verandering in
sociaal-cognitief functioneren. Deze periode is met name uitdagend voor het
vinden van een vrienden, het maken van contact in groepen en het leren omgaan
met groepen leeftijdsgenoten. Een fundamentele taak in de adolescentie is om
uiteindelijk volwassen niveaus van sociale vaardigheden te bereiken.
Samenvattend, de adolescentie is een periode waarin veel nieuwe sociale
situaties worden ontdekt (e.g. school, vriendengroepen, sport-teams, thuis), en
waarin sociale omgang met anderen belangrijk is. Tot nu toe weten we echter nog
weinig over de mechanismen die ten grondslag liggen aan de veranderingen in
sociaal-leren tijdens de adolescentie.

Een nieuw model, gestoeld op hersenontwikkeling, verwacht dat met name
puberteitsveranderingen gerelateerd zijn aan flexibel leren en het aanpassen
aan sociale situaties. Adolescentie is een periode waarin de functie en de
structuur van zowel limbische als corticale systemen kan leiden tot
veranderingen in risicogedrag, leren en gevoeligheid voor sociale context. De
puberteit markeert de overgang van kind naar adolescent en is een periode
waarin geslachtshormonen zoals testosteron en estradiol sterk toenemen en
mogelijk hersenontwikkeling kunnen beïnvloeden. Dit kan uiteindelijk weer
leiden tot veranderingen in sociaal leren.

In dit onderzoek wil ik de veranderingen tijdens de adolescentie in sociaal
leren beter begrijpen in relatie tot hersenontwikkeling. Hiervoor bestudeer ik
sociaal leren in twee studies: 1. leren door het observeren van anderen en 2.
leren door omgaan (interacties) met anderen.

Huidig addendum:
Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) is één van de meest
voorkomende ontwikkelingsstoornissen met een prevalentie tussen de 5-10% en
wordt gekenmerkt door hoge niveaus van aandacht en/of hyperactiviteit en
impulsiviteit, en achterblijvend academisch en sociaal functioneren. Leren, en
met name sociaal leren, zijn essentieel om op een leeftijdsadequaat niveau te
kunnen functioneren op academisch en sociaal gebied. Echter, er zijn bij ADHD
zowel problemen gevonden in het leren, met name in in de stimulus-respons
koppeling en het voorspellen van beloning, als in het domein van sociale
cognitie, bijvoorbeeld op het gebied van mentaliseren (je verplaatsen in het
perspectief van een ander). Tot nu toe weten we nog weinig over sociaal leren
in adolescenten met ADHD, en over de mechanismen die daaraan ten grondslag
liggen. Het begrijpen van de neurale markers die ten grondslag liggen aan deze
problemen bij ADHD kan nieuwe informatie opleveren voor ouders, clinici en
beleid. Dit maakt dat het belangrijk is om onderzoek te doen naar sociaal leren
bij jongeren met ADHD.

De puberteit markeert de overgang van kind naar adolescent en is een periode
waarin geslachtshormonen zoals testosteron en estradiol sterk toenemen en
mogelijk hersenontwikkeling kunnen beïnvloeden. Dit kan uiteindelijk weer
leiden tot veranderingen in sociaal leren. Er is nog niets bekend over de
niveaus van deze geslachtshormonen bij ADHD, en de rol die het mogelijk speelt
bij sociaal leren.

Het doel van deze studie is om een neurocognitief model te testen van sociaal
leren in adolescenten met ADHD, door het onderzoeken van hersenstructuur,
hersenfunctie, het modelleren van gedrag en puberteit. We focussen hierbij op
de vragen van Studie 1 uit het originele protocol, en kijken zowel naar het
sociaal leren door observatie als het leren over uitkomsten van voor zelf en
anderen.

Originele studie:
Het doel van deze studie is om wetenschappelijke kennis te vergaren over de
ontwikkeling van verschillende aspecten van sociaal leren gedurende de
adolescentie, in relatie tot het ontwikkelende brein. Dit wordt gedaan door een
neurowetenschappeljk model van sociaal leren te toetsen in
normaal-ontwikkelende adolescenten, waar maten van brein structuur, functie en
gedrag worden meegenomen. Het hoofddoel in deze studie is om uiteindelijk een
neurowetenschappelijk model op te kunnen stellen hoe sociaal leren ontwikkelt
van kind tot volwassene.

Het eerste primaire doel is om leeftijdsveranderingen te testen voor sociaal
observationeel leren waarin imitatie (leren van ander's gedrag) en
uitkomst-leren (leren van ander's ervaren consequenties) centraal staan.
Het tweede primaire doel is om puberteitsverandering te testen voor sociaal
leren in interacties waarin sociale voorkeuren (krijg ik meer dan de ander) en
sociale normen (wat verwacht ik van een ander en mezelf) centraal staan.

Andere doelen zijn:
-Het toetsen van de invloed van verschillende rol-modellen
-Het leren van feedback. Met het voorgestelde onderzoek kunnen we ook testen
hoe goed adolescenten leren van positieve en negatieve feedback.
-Het toetsen van individuele verschillen: Zijn verschillen in sociaal leren ook
gerelateerd aan achtergrond variabelen zoals thuisomgeving of ouder en
vriend-relaties?

Huidig addendum:
Het doel van deze studie is om wetenschappelijke kennis te vergaren over
sociaal leren bij adolescenten met ADHD. Daarnaast relateren we deze uitkomsten
aan individuele verschillen in psychosociale uitkomsten (bijvoorbeeld risico
gedrag) en achtergrondvariabelen, zoals relaties met ouders en
leeftijdsgenoten. Om een goede vergelijking te kunnen maken, includeren we in
de addendum studie zowel jongeren met ADHD als zonder ADHD, die gematcht zijn
op demografische kenmerken zoals leeftijd en opleidingsniveau.

Originele studie:
Deze studie gebruikt een longitudinaal design (studie 1) en een
cross-sectioneel design (studie 2), gecombineerd met neurale activiteit en
gedrag tijdens sociaal leren. De studies meten verschillende aspecten van
sociaal leren. Proefpersonen in studie 1 spelen een observationeel-leer taak.
Proefpersonen in studie 2 spelen een taak waarin ze moeten samenwerken en
samenspelen met anderen. We meten hersenactivatie met functionele MRI. We
gebruiken daarnaast structurele MRI en Diffusion Tensor Imaging om structurele
veranderingen in het brein over leeftijd te onderzoeken. Additioneel meten we
cognitief functioneren (leren, werkgeheugen) en individuele verschillen
(vriendschappen, ouder-relatie) op een set van taken en vragenlijsten buiten de
scanner. Daarnaast verzamelen we ook speekselsamples voor hormoonbepalingen. Er
wordt verwacht dat de puberteit een belangrijke rol speelt in de veranderingen
in sociaal leren gedurende de adolescentie. Alle maten zijn niet-invasief.

Deelnemers in studie 1 zijn tussen de 8-20 jaar, waarin 3 herhaalde metingen
worden afgenomen met ongeveer 1 jaar tussentijd in de periode 2016-2020
(n=160). Deelnemers in studie 2 zijn tussen de 8-18 jaar, waarin 1 meting wordt
afgenomen in dezelfde tijdsperiode (n=160).

Huidig addendum:
De addendum studie bouwt voort op de twee studies in dit protocol en zal zich
focussen op de vragen van Studie 1, namelijk hoe adolescenten sociaal leren,
wat we testen met een cross-sectioneel design. Proefpersonen in de addendum
studie spelen een observationeel-leer taak (zoals studie 1) en een taak waarbij
ze leren over uitkomsten voor zichzelf en een ander. We meten hersenactivatie
met functionele MRI. We gebruiken daarnaast structurele MRI en Diffusion Tensor
Imaging om structurele veranderingen in het brein over leeftijd te onderzoeken.
Additioneel meten we cognitief functioneren (leren, werkgeheugen) en
individuele verschillen (vriendschappen, ouder-relatie) op een set van taken en
vragenlijsten buiten de scanner. Daarnaast verzamelen we ook speekselsamples
voor hormoonbepalingen. Er wordt verwacht dat de puberteit een belangrijke rol
speelt in de veranderingen in sociaal leren gedurende de adolescentie. Alle
maten zijn niet-invasief.

Deelnemers in de addendum studie zijn tussen de 14 en 20 jaar. Dataverzameling
zal worden afgerond binnen de tijd die stond voor het originele protocol
(2020).

De belasting en risico's zijn minimaal. Uit voorgaand onderzoek is gebleken dat
proefpersonen het onderzoek als leuk en leerzaam ervaren.