Het doel van dit project is om een gerandomiseerde gecontroleerde trial uit te voeren naar de effecten en de kosteneffectiviteit van exergaming bij mensen met dementie en mantelzorgers die gebruik maken van een dagvoorziening in vergelijking met…
ID
Bron
Verkorte titel
Aandoening
- Dementie en amnestische stoornissen
Synoniemen aandoening
Betreft onderzoek met
Ondersteuning
Onderzoeksproduct en/of interventie
Uitkomstmaten
Primaire uitkomstmaten
De primaire uitkomstmaat is de mate van fysieke activiteit, gemeten gedurende
een week rond de drie meetmomenten. Voor elke deelnemer wordt bijgehouden aan
welke beweegactiviteiten hij/zij heeft deelgenomen (aantal en tijdsduur per
week) in de instelling (zowel exergaming activiteiten als reguliere
beweegactiviteiten) en thuis via registratiesheets. Lichamelijk functioneren
wordt gemeten bij de deelnemers aan de hand van een korte fysieke test: de
Short Physical Performances Battery (SPPB, Guralnik et al., 1994).
Secundaire uitkomstmaten
Tijdens de drie meetmomenten wordt informatie over de volgende secundaire
onderzoeksvariabelen verzameld:
Lichamelijk functioneren: wordt uitgevraagd in een interview met de deelnemers
aan de hand van enkele items van de MDS-zorgvrager en de Physical Activitiy
Scale for the Elderly (PASE, Washburn et al. 1993).
Cognitief functioneren: De Mini-Mental State Examination (MMSE; Folstein et
al., 1975) en de Trail Making Test (Ashendorf et al., 2008) worden beiden in
een interview afgenomen bij de deelnemer.
Sociaal functioneren wordt gemeten a.d.h.v. één item uit MDS-zorgvrager en één
item uit de ASCOT (Adult Social Care Outcome Kit; Netten et al., 2012) dat
onderdeel uit maakt van het interview. Daarnaast vragen we het personeel van
dagcentra om de subschaal 'Niet sociaal gedrag' van de
Gedragsoverservatieschaal voor de intramurale Psychogeriatrie (GIP; Verstraten
& van Eekelen, 1987) in te vullen, om het sociaal functioneren in het
dagcentrum te meten.
Gedrag- en stemming wordt gemeten met de NeuroPsychiatryInventory (NPI-Q,
Cummings et al., 1994). De 12 items van deze vertaalde en gevalideerde
vragenlijst (Kat et al., 2002) meten het voorkomen en de ernst van
neuropsychiatrische symptomen in de afgelopen maand waaronder depressie,
apathie, slaapstoornis etc. De lijst wordt bij de mantelzorger afgenomen.
De kwaliteit van leven van deelnemers wordt gemeten met de EQ5D-5L (EuroQol
group 2009), een korte vragenlijst die in het interview met deelnemers wordt
afgenomen. De EQ-5D-5L meet de mobiliteit, zelfzorg, dagelijkse activiteiten,
pijn/ongemak, angst/depressie en ervaren gezondheid. Deze lijst wordt ook
gebruikt voor de kosteneffecitiviteitsanalyse.
Voor het bepalen van Valincidenten worden de registraties door het personeel
van het dagcentrum en mantelzorgers geraadpleegd voor de deelnemers aan het
onderzoek.
Voor het bepalen van de mate van motivatie voor bewegen van mensen met dementie
wordt de Intrinsic Motivation Inventory (Deci et al. 1994) afgenomen in het
interview. Deze lijst meet onder meer interesse en plezier in, en nut van, de
beweegactiviteiten.
De ervaren belasting van mantelzorgers wordt nagegaan met enkele items uit de
MDS-mantelzorger, de Short Sense of Competence Questionnaire (SSCQ,
Vernooij-Dassen et al. 1999) en de Positieve Ervaringen Schaal (PES; De Boer et
al., 2012). De SSCQ vragenlijst bestaat uit 7 items, met vijf
antwoordmogelijkheden, die tezamen aangeven in hoeverre de mantelzorger zich in
staat voelt de zorg voor de persoon met dementie te bieden. De PES bestaat uit
8 items met vier antwoordmogelijkheden, en meet positieve ervaringen van
mantelzorgen. De gegevens worden tijdens een interview met de mantelzorger
verzameld.
De tevredenheid over de aangeboden beweegactiviteiten in beide groepen
(interventie en controle), evenals inschattingen over toekomstige toepassingen
worden nagegaan a.d.h.v. van enkele losse vragen en tijdens focusgroepen met
betrokkenen (mensen met dementie, mantelzorgers, personeel, spelaanbieders).
Factoren die gerelateerd zijn aan bewegingsactiviteiten en het spelen van games
worden met een aantal losse items uitgevraagd bij de deelnemer, mantelzorger en
het personeel van dagcentra. Om het BMI (Body Mass Index) van de deelnemer met
dementie te bepalen wordt de lengte opgemeten en het gewicht vastgesteld
tijdens het eerste meetmoment.
Voor de inventarisatie van kosten van de exergaming apparatuur wordt gebruik
gemaakt van het invulformulier *Kosten en opbrengsten van applied
games* (Heuvelink e.a. 2014). Dit zal worden gevraagd aan de medewerkers van
het dagcentrum aan het einde van de trial.
Voor de inventarisatie van Implementatie-aspecten van exergaming wordt gebruik
gemaakt van het Meetinstrument voor Determinanten van Innovaties (MIDI-lijst)
(TNO). Dit zal worden gevraagd aan de medewerkers van het dagcentrum aan het
einde van de trial.
Achtergrond van het onderzoek
Onderzoek laat zien dat bewegen een positieve invloed heeft op conditie,
functioneren, gezondheid en welzijn. Lichamelijke inactiviteit is gerelateerd
aan negatieve gezondheidsuitkomsten, zoals mortaliteit, verminderd welzijn en
sociale participatie en een toename van gezondheidsgerelateerde kosten. Ook
voor mensen met dementie is er toenemend bewijs voor de gunstige effecten van
lichamelijke activiteit op het lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal
functioneren.
Ondanks de genoemde voordelen, blijken mensen met dementie vaak zeer inactief
te zijn. Redenen hiervoor zijn dat zij vaak belemmeringen ervaren om
lichamelijke activiteiten te ondernemen, bijvoorbeeld door oriëntatieproblemen,
die het moeilijker maken om zelfstandig activiteiten buitenshuis te ondernemen,
en vermindering van initiatief en motivatie.
Exergaming is een innovatieve manier van lichamelijke oefening (exercise) in
een virtuele (gaming) omgeving. De technologie registreert de bewegingen van de
*speler* en dit beïnvloedt het spel of de digitale omgeving. Er zijn
verschillende toepassingen, zoals bijvoorbeeld fietsen op een hometrainer in
een digitale omgeving waarbij je afhankelijk van de fietssnelheid op een
digitaal scherm een omgeving krijgt te zien waar je doorheen fietst.
Verwacht wordt dat deze speelse manier van bewegen mensen met dementie zal
motiveren om op een leuke en veilige manier (binnenshuis) bewegingsactiviteiten
te ondernemen waardoor zij hun lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal
functioneren op peil houden of verbeteren.
De afgelopen jaren zijn verschillende exergaming interventies op de markt
gekomen. Deze worden voornamelijk in dagcentra, revalidatiecentra en
verpleeghuizen gebruikt. Uit kleinschalige studies bij mensen met dementie
blijkt dat zij exergaming leuk vinden, er langer door blijven bewegen en ook
dat soms door de videobeelden herinneringen worden opgeroepen, waardoor zij ook
mentaal actief worden. Doordat zij zelf gemotiveerd waren om te bewegen,
verminderde ook de werkdruk voor het personeel.
Deze bevindingen zijn veelbelovend, maar gedegen onderzoek naar de effecten en
kosteneffectiviteit in vergelijking met reguliere bewegingsactiviteiten
ontbreekt tot op heden. In het huidige project willen wij in deze leemte
voorzien.
Doel van het onderzoek
Het doel van dit project is om een gerandomiseerde gecontroleerde trial uit te
voeren naar de effecten en de kosteneffectiviteit van exergaming bij mensen met
dementie en mantelzorgers die gebruik maken van een dagvoorziening in
vergelijking met gebruikelijke activiteiten. De vragen die we willen
beantwoorden zijn:
- Zijn mensen met dementie in dagcentra met exergaming meer fysiek actief dan
in dagcentra zonder exergaming?
- Heeft exergaming in vergelijking met gebruikelijke activiteiten in dagcentra
een positief effect op het lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal
functioneren, en kwaliteit van leven van metsen met dementie en op de door
mantelzorgers ervaren belasting?
- Hoe waarderen mensen met dementie de verschillende exergaming activiteiten
(tevredenheid/plezier) en is dit gerelateerd aan kenmerken van de deelnemer of
context?
- Is exergaming kosteneffectief in vergelijking met gebruikelijke activiteiten
voor mensen met dementie in dagcentra?
- Hoe kunnen exergames volgens betrokkenen succes worden toegepast bij mensen
met dementie?
Bij gebleken (kosten)effectiviteit hopen we te bereiken dat exergaming
succesvol wordt verspreid, mensen met dementie hierdoor meer zullen gaan
bewegen en dit tot positieve effecten op hun functioneren en hun kwaliteit van
leven leidt en op ervaren belasting van mantelzorgers.
Onderzoeksopzet
Het onderzoek is een gerandomiseerde gecontroleerde trial (RCT). Er worden
(voor zover mogelijk) blokken van vergelijkbare centra gemaakt en binnen deze
blokken wordt er geloot welke centra er in de experimentele groep (aanbieden
van exergaming) en welke centra in de controlegroep komen (aanbieden reguliere
activiteiten). Metingen worden bij aanvang, na drie maanden en na zes maanden
uitgevoerd.
Onderzoeksproduct en/of interventie
De experimentele interventie bestaat uit exergaming activiteiten gericht op interactief fietsen in combinatie met een digitaal scherm. De dagcentra die in de experimentele conditie zijn geloot schaffen zelf de apparatuur aan. Ze kunnen hierbij beslissen welk type fiets het best aansluit bij de doelgroep en de faciliteiten van de instelling. De exergaming activiteiten worden gedurende de zes maanden van het onderzoek vijf keer per week aangeboden in het dagcentrum. De deelnemers met dementie wordt gevraagd om minimaal twee keer per week gebruik te maken van exergaming. In de controlegroep worden de reguliere activiteiten aangeboden.
Inschatting van belasting en risico
Op drie momenten in het onderzoek (bij aanvang, na drie en zes maanden) worden
er interviews en testen (fysiek/cognitief) afgenomen door getrainde
onderzoekers. De deelnemers in de experimentele groep wordt gevraagd om
minimaal twee keer per week deel te nemen aan de exergaming activiteiten.
Mantelzorgers worden bij aanvang, na drie en zes maanden geïnterviewd door een
getrainde onderzoeker en zij houden gedurende het onderzoek een zorgdagboekje
bij. Hierin noteren ze het gebruik van medicatie en
gezondheidszorgvoorzieningen, dit noteren ze voor zichzelf en voor de persoon
met dementie. Aan het einde van het onderzoek worden er focusgroepen
georganiseerd met betrokkenen (deelnemers met dementie, mantelzorgers,
personeel, spelaanbieders), om de tevredenheid over de aangeboden
beweegactiviteiten in beiden groepen na te gaan.
De exergaming interventie is ontwikkeld om ouderen op een veilige en speelse
manier beweegactiviteiten te laten ondernemen. Verwacht wordt dat dit een
positief effect heeft op het welzijn van de deelnemer. Toch zullen de
onderzoekers allert blijven op bijkomende belasting voor mensen met dementie en
zullen mogelijk nadelige situaties worden vermeden. We schatten in dat de
risico's van deelname aan het onderzoek voor deelnemers verwaarloosbaar klein
zullen zijn.
Publiek
Overschiestraat 57
Amsterdam 1062HN
NL
Wetenschappelijk
Overschiestraat 57
Amsterdam 1062HN
NL
Landen waar het onderzoek wordt uitgevoerd
Leeftijd
Belangrijkste voorwaarden om deel te mogen nemen (Inclusiecriteria)
Mensen met lichte tot matige dementie (indicatie: MMSE tussen 24 en 10) die naar verwachting nog minimaal zes maanden thuis wonen. ;De mantelzorger van de deelnemer met dementie. Hij/zij is bereid om interviews af te geven en is bereid om de medische kosten (van henzelf en van de deelnemer met dementie) bij te houden in een zorgdagboekje.
Belangrijkste redenen om niet deel te kunnen nemen (Exclusiecriteria)
Wonend in een verpleegtehuis, ernstige comorbiditeit, terminale ziekte. ;De voornaamste reden om een mantelzorger te excluderen is wanneer hij/zij niet bereid is om mee te doen in het onderzoek.
Opzet
Deelname
Opgevolgd door onderstaande (mogelijk meer actuele) registratie
Geen registraties gevonden.
Andere (mogelijk minder actuele) registraties in dit register
Geen registraties gevonden.
In overige registers
| Register | ID |
|---|---|
| CCMO | NL58227.029.16 |