Neurocoeliakie: Prevalentie, diagnsostiek, behandeling en follow up

Coeliakie is een immuun gemedieerde, chronische inflammatoire ontsteking van de
dunne darm, veroorzaakt door het eten van gluten bij personen met een
genetische predispositie. Het is een veel voorkomende aandoening met een
geschatte prevalentie van 0.5-1.0 % in West Europa. Bij ongeveer 8 tot 50% van
de patiënten worden neurologische klachten gerapporteerd. Hoewel het een
heterogeen scala aan neurologische klachten betreft, zijn ataxie en neuropathie
de meest voorkomende vormen (respectievelijk gluten ataxie en gluten
neuropathie). Andersom wordt er in Engeland een hoge prevalentie van coeliakie
gerelateerde antistoffen gevonden bij patiënten met een onbegrepen ataxie. Bij
de obductie van een patiënt met gluten ataxie werd een cerebellaire atrofie
gevonden met verlies van witte stof en verlies van Purkinje cellen. Daarnaast
werd er een intraparenchymale en perivasculaire influx gezien van T-cellen,
gedomineerd door CD8+ T-cellen.
Tot op heden is er niets tot weinig bekend over het voorkomen van neurologische
klachten bij coeliakie patiënten in Nederland. In deze studie zullen we dit
ziektebeeld definiëren als neurocoeliakie; een niet anders te verklaren
neurologisch ziektebeeld, zoals onbegrepen ataxie, bij patiënten met coeliakie
of gluten sensitiviteit, waarbij neurologische klachten stabiliseren of
opknappen door het starten van een glutenvrij dieet.

Het primaire doel van deze studie is om een inschatting te maken van de omvang
van neurocoeliakie in Nederland door de prevalentie van coeliakie en gluten
sensitiviteit te onderzoeken binnen een cohort van patiënten met een onbegrepen
ataxie. Secundaire doelen van deze studie zijn het onderzoeken van
verschillende serologische testen bij deze groep, en het onderzoeken van het
effect van een glutenvrij dieet door middel van deze antistoffen bepalingen
voor en een jaar na het starten van een glutenvrij dieet, MRI/MR spectroscopie
en kwaliteit van leven scores.

De opzet van deze studie is een prospectieve longitudinale cohort studie. We
zullen proefpersonen met ataxie werven via de poli neurologie van het VUmc en
het Radboud UMC en deels van de poli maag-, darm- en leverziekten van het VUmc.
Na het tekenen van een informed consent zullen patiënten geïncludeerd worden.
Indien er geen oud bloedsample beschikbaar is, zal er in het kader van deze
studie een buis bloed worden afgenomen. De volgende bepalingen zullen gedaan
worden: gliadine IgA/IgG antistoffen, transglutaminase 2 IgA/IgG antistoffen
(standaard), transglutaminase 6 IgA/IgG antistoffen, en een HLA-DQ bepaling.
indien er geen bloedsamples zijn opgeslagen dan zal er een extra venapunctie
plaatsvinden. Alle proefpersonen zullen in het kader van standaard zorg
onderzocht worden en medische informatie uit de anamnese en het lichamelijk
onderzoek zal worden verzameld.
Indien er op basis van de resultaten van het bloedonderzoek een verdenking is
ontstaan op coeliakie, dan worden deze patiënten in het kader van standaard
zorg uitgenodigd voor een gastroduodenoscopie met biopsie. Indien er op basis
van het biopt de diagnose coeliakie wordt gesteld, zal er door de maag-, darm-
en leverarts een glutenvrij dieet worden gestart. Bij patiënten met positieve
antistoffen maar geen positieve bevindingen in het biopt zal de optie van een
glutenvrij dieet besproken worden en zal de patiënt zelf kiezen of hij of zij
een glutenvrij dieet begint. Bij proefpersonen met coeliakie of gluten
sensitiviteit worden er 12 maanden vanaf het startpunt van de studie opnieuw
antistoffen bepaald. Volgens de richtlijn valt onder standaard zorg, indien
deze afname toch niet plaatsvindt in het kader van standaard zorg, dan wordt
deze in het kader van de studie verricht. Bij aanvang van de studie, na 6
maanden en na 12 maanden zullen de proefpersonen gevraagd worden om een korte
kwaliteit van leven score in te vullen (de WHOQoL-BREF). Voor aanvang van het
glutenvrije dieet en na 12 maanden zullen proefpersonen worden uitgenodigd voor
een MRI en MR spectroscopie onderzoek ter beoordeling van het effect van een
glutenvrij dieet.

Het risico dat deelname aan deze studie met zich mee neemt kan worden beschouwd
als laag tot nihil.
De studie is hoofdzakelijk observationeel, indien er geen bloedmonster
beschikbaar is uit een standaard zorg afname, dan wordt er maximaal 2 keer
bloed in het kader van deze studie afgenomen (0 en 12 maanden).
De extra belasting bestaat uit het drie maal invullen van een extra
vragenlijst, het afnemen van extra bloed tijdens een standaard afname moment en
het 8 minuten langer in een MRI scanner liggen zodat er een MR spectroscopie
uitgevoerd kan worden direct na een MRI die in het kader van standaard zorg
wordt afgenomen.