Stress- en rookvrije zwangerschap: Ontwikkeling en evaluatie van een e-health interventie gericht op stressreductie en stoppen met roken bij zwangeren

Roken tijdens de zwangerschap heeft veel nadelige gevolgen voor het (ongeboren)
kind. Daarbij komt stress vaak voor bij rokende vrouwen, vooral wanneer deze
een lagere opleiding en/of lagere sociaaleconomische status (SES) hebben. Omdat
de meeste stoppen-met-roken interventies niet bewezen effectief zijn binnen
deze subpopulatie van zwangere vrouwen, is het belangrijk om voor deze
doelgroep passende interventies te ontwikkelen.

Het voornaamste doel van het voorgestelde onderzoek is om een bestaande
e-health interventie (app op de smartphone) gericht op stressreductie aan te
passen aan de behoeften van de doelgroep, de interventie/app te verrijken met
stoppen-met-roken componenten en de effectiviteit te verkennen bij de doelgroep
voor wat betreft de primaire indicatoren *roken*, *ervaren stress* en *ervaren
gezondheid*. De interventie/app zal ook getest worden ten aanzien van
secundaire indicatoren (o.a. zelfregulatie, weerbaarheid en controlegevoel in
stressvolle situaties) en gebruikerservaring (o.a. gebruiksfrequentie, *gemak
en -motivatie, en aantrekkelijkheid).

De studieopzet is een pretest-posttest design met een follow-up meting drie
maanden postpartum. Zwangere vrouwen wordt gevraagd drie korte vragenlijsten in
te vullen; één bij aanvang (T0), één direct na de interventie (T1; acht weken
na T0) en één drie maanden postpartum (T2). De voornaamste indicatoren zijn
rookgedrag, ervaren stress en ervaren gezondheid. Secundaire indicatoren zijn
zelfredzaamheid, weerbaarheid en controlegevoel in stressvolle situaties en
gebruikerservaring (o.a. gebruiksfrequentie, -gemak en *motivatie en
aantrekkelijkheid).

De interventie/app is een aanpassing en uitbreiding van een reeds bestaande interventie/app (>Time2Breathe>) die zich richt op stressreductie en een aparte module over zwangerschap bevat. Het prototype bevat stressreducerende ademhalingstechnieken met behulp van visuele heart rate variability (HRV)-biofeedback en psycho-educatie over stress, ontspanning, HRV-biofeedback en de zwangerschap. Dit prototype zal worden aangepast teneinde tegemoet te komen aan de behoeften van onze doelgroep, en zal worden uitgebreid met extra elementen ten aanzien van stoppen-met-roken ondersteuning, versterking van de zelfregulatie en een persoonlijk stopplan. In dit proces zal via een iteratief proces gebruik worden gemaakt van co-creatie (input van de doelgroep).

Gezien het beperkt aantal en de korte lengte van de vragenlijsten, en de aard
van de items in de vragenlijsten stuurt deze studie niet richting een
(tijdelijke) verandering in het normale leven van de deelnemer. Gegeven de
weinig intrusieve aard van de items verwachten we niet dat de vragenlijst een
(psychologisch) effect op de deelnemers zal hebben. Conform de voorbeelden en
toelichtingen uit de CCMO-notitie 'Gedragswetenschappelijk onderzoek en de WMO'
worden deelnemers aan deze studie niet onderworpen aan procedures, noch worden
zij verplicht gedragsregels te volgen.

Er worden geen risico's verwacht van deelname aan de studie, omdat de
interventie (app) informatie bevat die is gebaseerd op de huidige,
evidence-based stoppen-met-roken counseling voor zwangeren in Nederland. Van
HRV-biofeedback zijn geen schadelijk of nadelige effecten bekend. Er zal geen
geneesmiddel of medisch hulpmiddel worden toegediend of gepromoot, of invasieve
behandelmethode worden toegepast. Evenmin zal deelname aan het onderzoek voor
de proefpersoon tot gevolg hebben dat er van de standaardbehandeling of
-diagnostiek kan worden afgeweken of deze kan worden uitgesteld.

Stoppen met roken en stressreductie is goed voor zowel moeder als haar
(ongeboren) kind. Wij achten deelname aan het onderzoek dan ook bevorderlijk
voor alle rokende zwangere vrouwen. Per saldo denken we dat de voordelen van
deelname aan het onderzoek zwaarder wegen dan eventuele belasting of risico's.