Effectiviteit van online begeleide zelfhulp voor het verminderen van alcoholgebruik bij jongvolwassenen met depressie

Achtergrond:
Problematisch alcoholgebruik komt vaak samen voor met depressie, zowel in
patiëntpopulaties als in de algemene bevolking (Schuckit, 2006; Boschloo et al
2011). Binnen depressie patiëntpopulaties hebben patiënten 40% kans om ooit in
hun leven te maken te krijgen met problematisch alcoholgebruik (Cranford et al
2011). Comorbide problematisch alcoholgebruik en depressie leidt tot een
grotere ziektelast en hogere maatschappelijke kosten dan alleen de
afzonderlijke aandoeningen (Gadermann et al 2012; Riper et al 2014). Daarnaast
lopen jongvolwassenen met comorbide probleemdrinken en depressie een hoger
risico op een ernstigere mate van problematisch alcoholgebruik. Ook het
individu zelf ervaart bij comorbide depressie en problematisch alcoholgebruik
een lager niveau van functioneren en levenstevredenheid ten opzichte van
individuen die alleen een afzonderlijke depressie hebben of alleen
probleemdrinken (Briere et al. 2014). Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar
hoe behandelingen precies aangepast moeten worden wanneer er sprake is van
comorbide probleemdrinken en depressie. Het behandelen van depressie en
overmatig alcoholgebruik in de vroege adolescentie zou mogelijk kunnen helpen
om alcoholafhankelijk bij deze groep te voorkomen (Briere et al 2014).

Recent onderzoek toont aan dat er bewijs is voor een bi-directionele associatie
tussen depressie en probleemdrinken onder jongvolwassenen en adolescenten.
Stemmingsproblemen kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van probleemdrinken,
maar problematisch alcoholgebruik kan ook leiden tot stemmingsproblemen. Het is
daarom belangrijk dat al op jonge leeftijd begonnen wordt met het minderen van
alcoholgebruik en om zowel depressie en probleemdrinken beiden aan te pakken om
het ontstaan comorbide aandoeningen te voorkomen (Pedrelli et al 2016). Een
systematische review toonde aan dat een op cognitieve gedragstherapie en
motiverende gespreksvoering gebaseerde gecombineerde behandeling van depressie
en overmatig alcoholgebruik een significant effect lijkt te hebben op het
verminderen van alcoholgebruik en depressie vergeleken met de reguliere
behandeling. In deze review lieten digitale interventies een hoger effect zien
voor depressie vergeleken met face-to-face interventies. Voor probleemdrinken
werd er geen bewijs gevonden dat digitale interventies een ander effect hadden
dan face-to-face interventies (Riper et al 2014). Een gecombineerde behandeling
voor alcoholgebruik en depressie kan leiden tot verminderde symptomen, hogere
levenstevredenheid en kwaliteit van leven, en wellicht een hogere
patiënttevredenheid met de behandeling dan alleen een behandeling voor een
enkele aandoening (Riper et al 2014). Bovendien lijken gecombineerde
behandelingen meer kosteneffectief dan behandelingen waar maar één aandoening
wordt behandeld (Schaub et al 2016).
Er is nog weinig onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van gecombineerde
depressie en alcohol interventies voor jongvolwassenen.

Daarom is het doel van dit huidige onderzoek om depressie symptomen en
alcoholgebruik gelijktijdig te verminderen in een populatie van jongvolwassenen
met depressie en problematisch alcoholgebruik. Er wordt een online alcohol
reductie zelfhulp (op basis van add-on* modules) ontwikkeld worden die
gebaseerd zijn op cognitieve gedragstherapie en motiverende gespreksvoering. De
alcohol zelfhulp modules zullen afgestemd zijn op jongvolwassenen die in
depressie behandeling zijn. In een multicentrum gerandomiseerd onderzoek met
controlegroep (RCT) zal de effectiviteit van bestaande depressie behandeling
(TAU) + online alcohol zelfhulp modules vergeleken worden met alleen bestaande
depressie behandeling (TAU). Ook zal er een kosten-effectiviteitsstudie
uitgevoerd worden.

Hypothese
We verwachten een 25% 'behandelrespons' te vinden in de controle groep (alleen
bestaande depressie behandeling) en een 50% 'behandelrespons' in de
interventiegroep (bestaande depressie behandeling + online alcohol zelfhulp).

1) Het ontwikkelen van online alcohol zelfhulp 'add-on' modules speciaal voor
jongvolwassenen in depressie behandeling
2) Onderzoeken van (kosten-) effectiviteit van de van bestaande depressie
behandeling (TAU) + online alcohol zelfhulp modules vs. alleen een bestaande
depressie behandeling (TAU).

Enkel blind, multicenter gerandomiseerd onderzoek met een interventie en een
controle groep (RCT).

De interventie bestaat uit zes online alcohol zelfhulp 'add-on' modules en zullen gebaseerd zijn op bestaande internet (begeleide) zelfhulp voor alcoholgebruik van Arkin/Jellinek (Jellinek is onderdeel van Arkin). Ook zullen ze gebaseerd zijn op cognitieve gedragstherapie en motiverende gespreksvoering en afgestemd op jongvolwassenen (inclusief studenten) die in behandeling zijn voor depressie. Alhoewel de modules voornamelijk zelfstandig te volgen zijn (zelfhulp) zal er een lichte vorm van begeleiding beschikbaar zijn (bijv. persoonlijke feedback op oefeningen door een coach (geen zorginhoudelijke taken)). Elke module zal bestaan uit oefeningen en psycho-educatie, en duurt ongeveer 45 minuten om te voltooien. De volgende thema's worden behandeld: module 1: voor-en nadelen van alcoholgebruik, veranderen van drinkgedrag en motivatie module 2: zelfcontrolemaatregelen module 3: drink doelen stellen module 4: noodplan maken wanneer er meer is gedronken dan de drink doelen module 5: omgaan met trek, vaardigheden mbt weigeren van alcohol module 6: registratie alcohol + verwijzing zelfhulp groepen

Inschatting belasting:
Alle proefpersonen worden gevraagd om een online baseline vragenlijst in te
vullen en drie online follow-up vragenlijsten. Het invullen van online
vragenlijsten duurt maximaal 45 minuten per vragenlijst.

Proefpersonen die ook in de interventiegroep zitten worden gevraagd om de
online zelfhulp te volgen, deze bestaat uit zes modules. De modules bestaan uit
psycho-educatie en oefeningen die de gebruiker in zijn/haar eigen tijd kan
maken en zullen per module ongeveer 45 minuten duren.

Inschatting risico:
De verwachte risico's voor deelname aan deze studie zijn verwaarloosbaar.
Proefpersonen in de interventiegroep kunnen mogelijk milde
ontwenningsverschijnselen ervaren zoals trek in alcohol. Door het invullen van
de vragenlijsten en eventueel registratie alcoholgebruik zijn proefpersonen
mogelijk meer bewust van hun alcoholgebruik. Proefpersonen in de
interventiegroep krijgen hiervoor tips en informatie over hoe ze hier het beste
mee om kunnen gaan.