Het effect van de toevoeging van biofeedback over hartslagvariabiliteit op de behandeling van plegers van partnergeweld met cognitieve gedragstherapie.

Aanleiding
Huiselijk geweld is de meest voorkomende vorm van geweld en heeft grote
schadelijke gevolgen voor slachtoffers. Zo is het de belangrijkste oorzaak van
partnerdoding en leiden slachtoffers vaak aan depressie, PTSS en lichamelijke
klachten . Voor de maatschappij brengt het veel kosten met zich mee in de vorm
van slachtofferopvang en *behandeling, medische en juridische kosten, maar ook
daderbehandeling .
Daderbehandeling is één van de manieren waarop getracht wordt huiselijk geweld
te bestrijden. Helaas blijkt uit internationale meta-analyses dat verschillende
vormen van behandeling, waaronder cognitieve gedragstherapie (CGT), geen tot
weinig effect sorteren . In de literatuur wordt bevonden dat daders van
huiselijk geweld problemen hebben met zelfregulatie . Doordat zij signalen van
toenemende spanning en boosheid slecht (in hun lichaam) herkennen, zijn ze
onvoldoende ontvankelijk voor top-down CGT-interventies, zoals het nemen van
een time-out . Hoe verder de spanning oploopt, hoe meer deze de waarneming
kleurt en hoe slechter het vermogen tot zelfcontrole is . Daarnaast is de
motivatie voor behandeling, en voor huiswerkopdrachten, vaak laag en opgeleged
vanuit een dwingend justitieel kader of drang vanuit het systeem.
Bij de Waag is de GRIP-app ontwikkeld. Dit is een applicatie voor de
smartphone, die gekoppeld aan een wearable * een smartwatch of borstband *
signalen van spanning en boosheid doorgeeft aan de gebruiker. De rationale is
dat deze vorm van ondersteunde zelfobservatie kan bijdragen aan het beter leren
herkennen van signalen van spanning, het vroegtijdig inzetten van een
interventie, en dat het een aantrekkelijkere en minder intensieve vorm van
*huiswerk* is voor de behandelde dader. Wij willen onderzoeken of het toevoegen
van het gebruik van de app aan de standaardbehandeling inderdaad bijdraagt aan
het verminderen van huiselijk geweld ten opzichte van alleen CGT.

Hoe het werkt
GRIP-app kan op smartphones met Android en iOS worden geïnstalleerd. Wanneer
men via Bluetooth een wearable koppelt die hartslag kan meten, berekent de
applicatie de hartslagvariabiliteit (HRV). Dit is een biomarker die informatie
geeft over de mate waarin de vaguszenuw een parasympathisch aangestuurde
inhiberende invloed heeft op de hartslag. Wanneer dit het geval is, is men
doorgaans goed in staat om het gedrag te reguleren. Wanneer deze rem eraf gaat,
bereidt het lichaam zich voor op actie, het omgaan met een stressor. Ook wordt
het stemvolume gemeten, omdat dit samenhangt met boosheid. Door een
persoonlijke drempelwaarde voor HRV en stemvolume in te stellen, kan GRIP-app
de gebruiker een signaal geven dat de rem eraf aan het gaan is. HRV wordt voor
de begrijpelijkheid aangegeven als een percentuele stresswaarde. Wanneer de
applicatie een signaal geeft, kan de gebruiker ervoor kiezen om een interventie
te doen, bijvoorbeeld een ademhalingsoefening, of een time-out te nemen, met
daarbij een persoonlijke boodschap en eventueel een foto of telefoonnummer van
een ondersteunend netwerkfiguur.

We willen onderzoeken of het gebruik van de GRIP-app leidt tot a) een grotere
afname van huiselijk geweld dan in de controleconditie en b) bijdraagt aan het
beter herkennen van lichaamssignalen die samenhangen met boosheid. Ook willen
we onderzoeken of HRV-waarden verbeteren na de behandeling. In breder
perspectief willen we een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kennis en
gebruik van technologische interventies binnen de forensische GGZ, waartoe het
Ministerie van Veiligheid en Justitie verzocht heeft.

Het onderzoek is een Randomized Controlled Trial (RCT), uitgevoerd op meerdere
poliklinieken van de Waag, waarin een groep cliënten die de
standaardbehandeling met CGT ondergaat (controleconditie), wordt vergeleken met
een groep die daarnaast ook de GRIP-app in combinatie met een borstband die HRV
meet gebruikt (experimentele conditie). Gedurende negen weken wordt de
Veiligheidsmodule van het zorgprogramma Huiselijk Geweld aangeboden, waarin de
focus ligt op motivatie, psycho-educatie en het verwerven van zelfcontrole. Als
uitkomstmaat wordt zowel binnen als tussen de groepen gekeken naar de uitkomst
op de Conflict Tactics Scale 2 (CTS-2), de wereldwijd meestgebruikte
vragenlijst die verschillende vormen van huiselijk geweld meet. Exploratief
wordt ook de Anger Bodily Sensations Questionnaire (ABSQ) afgenomen. De CTS-2
wordt direct voor en na de behandelinterventie afgenomen, de ABSQ wekelijks.

Beide condities, controle en experimenteel, ontvangen cognitieve gedragstherapie zoals uitgewerkt in de Veiligheidsmodule van het Zorgprogramma Partnergeweld.Deelnemers in de experimentele conditie gebruiken minstens drie keer per week gedurende drie uur de GRIP-app en dragen een borstband die de hartslag meet, om zo signalen over HRV en stemvolume te krijgen wanneer een vooraf bepaalde drempelwaarde overschreden wordt. Zij krijgen een signaal op hun mobiele telefoon wanneer er a) stress is waargenomen (HRV-drempelwaarde overschreden) en b) boosheid is waargenomen (drempelwaarden HRV en stemvolume overschreden).

- Het dragen van de Polar H7-borstband kan leiden tot het ervaren van een
oncomfortabel gevoel van druk of strakheid en bij het aanbrengen van kou (de
borstband moet worden natgemaakt voor gebruik).
- Het gebruik van Bluetooth kan een verhoogd risico met zich meebrengen op
inbreuk op de (data)privacy.
- Deelnemers die in het kader van een rechterlijke voorwaarde in behandeling
komen, kunnen het idee krijgen dat ze in de gaten gehouden worden.

Het overstijgende belang is de kans op het verminderen van huiselijk geweld.
Wij denken dat dit belang groter is dan de risico's, die we als gering
inschatten.

De onderzoekers zullen de behandelaren die de borstbanden uitdelen goed
instrueren in het gebruik ervan. De borstband is van zacht materiaal, kan
bijgesteld worden en er kan warm water gebruikt worden bij het omdoen. Een
groep mannelijke behandelaren heeft de borstband getest en rapporteert geen
last te ervaren. Vrouwelijke behandelaren vinden het niet comfortabel i.c.m.
met een beha, en bovendien zakte de band af, daarom includeren we nu alleen
mannen. De borstband wordt vaak gebruikt door sporters, die hem ook langere
tijd dragen en we hebben online geen klachten over comfort gevonden.

Wat betreft Bluetooth, denken wij dat het inschakelen hiervan niet veel afwijkt
van dagelijks gebruik van de mobiele telefoon. Alle data wordt verzonden en
bewaard met encryptie en in een beveiligde omgeving.

Deelnemers die door Justitie verwezen zijn en zich in de gaten gehouden voelen,
zijn vrij om met het onderzoek te stoppen op ieder moment. We zullen ze, net
als andere deelnemers, goed voorlichten over gebruik en risico's. De data
vallen onder het beroepsgeheim en privacywetgeving en komen geenszins naar
voren in het contact met de Reclassering. Deelnemers hebben zelf controle over
het al dan niet delen van data, dit is door de gebruiker in te stellen in de
applicatie. We zullen wel aangeven dat delen onze voorkeur heeft, omdat het
meer aangrijpingspunten voor behandeling biedt.