ARopMaat versus ARopMaat met Virtual Reality: een RCT studie

Delinquent agressief gedrag is een veelvoorkomend probleem, met aanzienlijke
gevolgen voor de samenleving, slachtoffers en daders. Verschillende studies
leveren bewijs voor het effect van verschillende agressieregulatiebehandelingen
op agressief gedrag en algemene recidive, en op factoren die geacht worden van
invloed te zijn op het recidive risico. Een voorbeeld van een behandelmethode
is Agressieregulatie op Maat (ARopMaat).
Studies tonen aan dat rollenspel een werkend element is in
agressieregulatiebehandeling, en dat Virtual Reality (VR)-rollenspel
effectiever is dan analoog rollenspel. VR biedt de mogelijkheid om vaardigheden
te trainen in een realistische context, en om de cliënt bewust te maken van
spanning en emoties. Dit gebeurt in een veilige, gecontroleerde omgeving.
Onderzoek naar het gebruik van VR bij de behandeling van psychische stoornissen
heeft aangetoond dat VR interventies effectief zijn bij verschillende
stoornissen, syndromen en gedragingen en een veelbelovende aanvulling kunnen
zijn op bestaande behandelingen.
Er is weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van VR in de forensische
setting. Hoewel VR wordt gezien als een veelbelovende ondersteunende e-health
behandeltoepassing, zal onderzoek moeten uitwijzen in welke mate, en op welke
manier, VR een toegevoegde waarde kan hebben voor behandelingen in de
forensische geestelijke gezondheidszorg.
Onderzocht wordt of het toevoegen van VR aan drie modules van de behandeling
ARopMaat leidt tot een grotere verbetering in mate van agressieregulatie ten
opzichte van de drie modules uit de ARopMaat behandeling zonder VR.

Ons onderzoek bij de Waag (een ambulante forensische GGZ-instelling) zou een
eerste indruk geven van de meerwaarde van VR bij de behandeling van
agressieregulatieproblematiek. De resultaten van de studie zijn ook nuttig voor
forensische behandeling in het algemeen, omdat de uitkomstmaten ook (deels)
toepasbaar zijn op andere behandelprogramma's, zoals de behandeling van
Vermogensdelicten, Huiselijk Geweld en Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag.
In deze studie zal primair onderzocht worden of het aanbieden van drie modules
van de behandeling ARopMaat met VR tot een grotere verbetering in mate van
agressieregulatie leidt ten opzichte van de drie ARopMaat-modules zonder
Virtual Reality.
Tevens wordt onderzocht of er een verbetering in cognitieve vertekeningen is,
dit wordt meegenomen als secundaire uitkomstmaat. Aangezien verwacht wordt dat
cliënten die behandeld worden met VR een grotere behandelmotivatie hebben en
werken met VR ook de motivatie voor de behandeling bij behandelaren kan
vergroten, wordt onderzocht of deze twee variabelen een modererend effect
hebben.

Het betreft een Randomised Controlled Trial (RCT) op twee poliklinieken van de
Waag. Volwassen, mannelijke cliënten die geïndiceerd zijn voor de behandeling
ARopMaat poliklinisch voor volwassenen op grond van de indicatiecriteria in de
Theoretische Handleiding worden gevraagd deel te nemen. Wanneer cliënt toestemt
in deelname aan het onderzoek, wordt schriftelijke toestemming verkregen. De
onderzoeker wijst de deelnemers willekeurig (d.m.v. loting) toe aan de conditie
(Treatment as Usual of Treatment as Usual met VR).
Het aantal sessies dat nodig is om een module volgens de richtlijnen te
voltooien, varieert. Het geschatte aantal sessies voor onderzoeksdoeleinden (de
drie modules samen) is 15 tot 20. Dit komt overeen met een behandelingsduur van
ongeveer 3 tot 6 maanden.
Voorafgaand aan het onderzoek hebben de cliënten de intake- en
risicobeoordelingsfase doorlopen, tevens hebben de cliënten al een onderdeel
vanuit de ARopMaat behandeling gevolgd, plus eventuele andere interventies. Na
afloop van de studie-interventieperiode zullen alle deelnemers de behandeling
voortzetten volgens de afspraken in het behandelplan, of de behandeling stoppen
als de behandeldoelen zijn bereikt.
De primaire uitkomstmaat mate van agressieregulatie wordt gemeten met de
subschalen Agressie, Boosheid en Impulsiviteit van de Forensische Klachtenlijst
- Revised voor volwassenen (FKL-R volwassenen). De secundaire uitkomstmaat
cognitieve vertekeningen wordt gemeten met de Verkorte Lijst Irrationele
Gedachten (V-LIG), de motivatie van cliënt wordt gemeten met de Treatment
Motivational Scales for forensic outpatient treatment (TMS-F) en de motivatie
van behandelaren wordt met de Motivatie Behandelaar Vragenlijst (een (korte)
vragenlijst opgesteld t.b.v. dit onderzoek).
Deelnemers zullen de FKL-R, V-LIG en TMS-F invullen voor start van en aan het
einde van de interventieperiode in het onderzoek.

In de Treatment as usual conditie (TAU) wordt de reguliere ARopMaat behandeling aangeboden aan cliënten. Voor het onderzoek betreft dit de modules Beheersingsvaardigheden, Anders Denken en Conflicthantering. Voorafgaand aan het onderzoek hebben cliënten reeds een of meerdere modules van de ARopMaat behandeling gevolgd. Na afloop van de studie-interventieperiode zullen cliënten, indien geïndiceerd, nog andere modules doorlopen. In de experimentele conditie (EXP) worden diverse ervaringsgerichte oefeningen en rollenspelen uit de modules Beheersingsvaardigheden, Anders denken en Conflicthantering aangeboden met Virtual Reality. Het aanbod blijft voor de rest hetzelfde.

Aangezien de behandeling in het kader van de studie (nagenoeg) identiek is aan
de de reguliere behandeling zal er nauwelijks sprake zijn van extra belasting
voor deelnemers aan het onderzoek. Cliënten in beide condities vullen aan het
begin en na afloop van de studie een aantal vragenlijsten in (geschatte tijd 40
minuten), overigens zijn een deel van de vragenlijsten onderdeel van de
reguliere behandeling i.h.k.v. Routine Outcome Monitoring (ROM).
Cliënten kunnen last krijgen van cyber sickness symptomen (misselijkheid,
duizeligheid, zweten) tijdens een VR-sessie.