De effecten van belimumab op synoviale ontsteking en lymfklieren in SLE patiënten

Systemische lupus erythematosus (SLE) is een immuungemedieerde
ontstekingsziekte (IMID) waarvan de onderliggende cellulaire en moleculaire
veranderingen van het immuunsysteem nog niet volledig opgehelderd zijn.
Het blijft dan ook moeilijk om het beloop van de ziekte bij een individuele
patiënt te voorspellen. Ook de respons van de patiënt op de behandeling is
heterogeen en moeilijk te voorspellen, ondanks de ontwikkeling van een
verscheidenheid aan nieuwe en krachtige geneesmiddelen (waaronder de zogenaamde
biologicals). Daarom is er een duidelijke behoefte aan de identificatie en
validatie van cellulaire en moleculaire biomarkers die nuttige klinische
informatie kunnen verschaffen mbt diagnose, classificatie, prognose en
behandeling, evenals de ontwikkeling van nieuwe therapeutische strategieën.
Biomarkers kunnen worden bestudeerd in verschillende lichaamscompartimenten,
waarvan het perifere bloed en het intra-articulaire synoviaalvocht of weefsel
het meest toegankelijk zijn. Echter, eerdere studies in RA en andere IMIDs
hebben aangetoond dat adaptieve immuunresponsen in andere weefsels zoals de
lymfklieren ook een belangrijke rol spelen. Onderzoek naar biomarkers in andere
compartimenten van het lichaam, zoals de lymfklieren, zou nieuwe inzichten
kunnen opleveren. In 2008 is onze afdeling begonnen met het bestuderen van de
vroege pathogenese van inflammatoire artritis in lymfklieren. Sindsdien hebben
wij meer dan 100 lymfklierbiopsie procedures uitgevoerd. De procedure wordt
goed verdragen en behalve een klein hematoom dat in de meeste gevallen geen
behandeling vereist, werden er geen complicaties gezien. In de huidige studie,
willen we de effecten van belimumab (anti-BAFF) in SLE onderzoeken door
veranderingen van het immuunsysteem die plaatsvinden in de lymfklieren te
bestuderen in vergelijking met perifeer bloed én met veranderingen in het
immuunsysteem die plaatsvinden in de uiteindelijke uitingslocatie, namelijk het
gewricht (pols, knie of enkel) door het nemen van synoviumbiopten tijdens een
mini-artroscopie. Met deze procedure is al meer dan 15 jaar ervaring binnen
onze afdeling en patiënten verdragen dit ook goed. Op deze manier kunnen de
effecten van belimumab op de mate van inflammatie en de veranderingen in het
immuunsysteem vergeleken worden tussen lymfeklieren (immuunsysteemorgaan),
perifeer bloed (systemisch) en het gewricht (een van de eindorganen van de
ziekte).

Deze studie is overgegaan naar CTIS onder nummer 2024-518966-28-00 raadpleeg het CTIS register voor de actuele gegevens.

In dit onderzoek bestuderen we de effecten van behandeling met belimumab t.o.v.
andere geneesmiddelen op het immuun systeem (het afweersysteem). Dit doen we
door niet alleen het bloed te onderzoeken, maar ook de lymfklieren en (indien
van toepassing) het ontstoken weefsel in het gewricht. Hierbij maken we gebruik
van een aantal geavanceerde laboratoriumtechnieken (flowcytometrie, scRNAseq,
miroscopie) waarbij we o.a. verschillende soorten cellen, eiwitten, RNA en DNA
analyseren. Op deze manier proberen we kenmerken te vinden (biomarkers) die
helpen om de ziekte beter te begrijpen, om de ernst van de ziekte beter te
omschrijven, om te voorspellen hoe de ziekte zich zal ontwikkelen en op welke
medicijn patiënten het best zullen reageren.
In deze studie willen wij materiaal verzamelen van SLE patiënten voor en na
start van behandeling met belimumab om de cellen en processen te bestuderen die
plaatsvinden in de lymfeklieren. Bij deze patiënten wordt een biopt uit een
lymfeklier in de lies afgenomen voor wetenschappelijk onderzoek. Naast het
weefsel uit een lymfeklier willen wij ook synoviumbiopten een ontstoken
gewricht (pols, knie of enkel) onderzoeken. Dit laatste is echter optioneel.
Wij hopen door het in kaart brengen van de effecten van belimumab op de
lymfeklier (en eventueel gewrichtsweefsel) meer inzicht te krijgen in het
ziekteproces bij SLE en het effect van belimumab of andere behandelingen. Deze
informatie kan helpen een betere inschatting van de prognose te geven, het
effect van de behandeling mogelijk beter voorspellen, en kan uiteindelijk ook
leiden tot de ontwikkeling van nieuwe of betere medicijnen voor patiënten met
SLE.

Patiënten met SLE worden gerekruteerd uit de poliklinieken van het Amsterdam
Reumatologie en immunologie Centrum (AMC, VUmc en Reade) en verwezen naar het
AMC voor deelname aan dit onderzoek. Elke patiënt met actieve SLE die gaat
starten met belimumab of een andere behandeling kan worden opgenomen in de
studie. Demografische gegevens en klinische gegevens met betrekking tot
diagnose/classificatie, medicijngebruik en ziekte-activiteit zullen worden
verzameld. In totaal zullen 15 patiënten worden geïncludeerd vanaf maart 2022
met een inclusieperiode van 2 jaar. In alle patienten zullen lymfklier- en
bloedmonsters worden verkregen. Bij SLE patiënten met een actieve artritis van
pols, knie of enkel die daartoe bereid zijn, zal tevens een naald- of
mini-artroscopie gedaan worden.

Het risico van een hematoom na de biopsie is ongeveer 3%. Dit geneest spontaan.
Een naald- of mini-artroscopie brengt een klein risico (<0,3%) met zich mee op
een blauwe plek, bloeding of infectie.
De patiënt brengt een aantal keer een bezoek aan onze polikliniek. Totale duur:
6-8 uur.