De Vlinder-studie: De Detectie van Schildklierkanker middels VOCs gebruikmakend van GC-IMS

Schildklierkanker is wereldwijd het meest voorkomende type kanker in een
hormoonproducerend orgaan. In de laatste 30 jaar is de incidentie van
schildklierkanker fors toegenomen. Dit is deels omdat schildklierkanker vaker
voorkomt, maar ook omdat de diagnostiek steeds beter wordt. Er worden
verschillende vormen van schildklierkanker onderscheiden, waarvan de
goedgedifferentieerde folliculaire en papillaire vormen van schildklierkanker
het vaakst voorkomen. Beiden zorgen samen voor 85% van alle gevallen van
schildklierkanker. Patiënten met de verdenking op schildklierkanker presenteren
zich vaak met een schildklierzwelling (nodus). Van een schildkliernodus wordt
doorgaans eerst een echo gemaakt, waaruit de Thyroid Imaging Reporting And Data
System (TI-RADS) volgt. Dit is een risicostratificatie systeem voor
schildkliernoduli gebaseerd op echografische kenmerken. Vervolgens wordt
meestal een (echogeleide) cytologische punctie verricht, waarbij een kleine
hoeveelheid cellen uit de nodus wordt weggenomen. Hieruit volgt de zogenaamde
Bethesda classificatie, waarin het risico op maligniteit op basis van cytologie
wordt beschreven. De cytologische punctie wordt gezien als gouden standaard
voor diagnostiek. Vanaf een Bethesda III cytologie wordt operatieve
verwijdering van de aangedane helft van de schildklier (diagnostische
hemithyreoïdectomie) overwogen. In het geval van Bethesda III cytologie blijken
82-94% van de operaties achteraf onnodig omdat het bij histopathologische
bevestiging een benigne nodus betreft. Bij Bethesda IV is dit het geval in
60-90%, en bij Bethesda V cytologie in 40-55% van de operaties. In een
aanzienlijk aantal gevallen worden patiënten dus onnodig blootgesteld aan
risico's van schildklierchirurgie.
Om dit aantal in de toekomst te verminderen is een nieuwe diagnostische tool
nodig met een betere positief danwel negatief voorspellende waarde. Een
veelbelovende ontwikkeling in de detectie van kanker heeft de laatste jaren
plaatsgevonden op het gebied van volatile organic compounds (VOCs). De
goudenstandaard voor de detectie van deze VOCs kan worden geanalyseerd d.m.v.
Gas-Chromotografie Ion-Mobiliteit Spectrometrie, afgekort GC-IMS. Hiermee
kunnen specifieke VOC*s worden gedetecteerd om op die manier te onderzoeken of
er ziekte specifieke VOC*s aanwezig zijn in de uitgeademde lucht van
schildklierkanker patiënten. Achteraf wordt de histopathologische diagnose van
de patiënt gekoppeld aan de GC-IMS analyse waarmee naar verschillen kan worden
gezocht tussen schildklier kanker patiënten en patiënten met benigne
afwijkingen.
De huidige diagnostiek leidt dus tot een groot aantal onnodige
schildklieroperaties en extra belasting voor de patiënt. Om dit te verminderen
dient de diagnostiek verbeterd te worden. Onnodige schildklieroperaties gaan
gepaard met hoge kosten en risico's op complicaties. De belangrijkste
complicaties bij schildklierchirurgie zijn schade aan de stembandzenuw en/of de
bijschildklieren. Het aantal onnodige schildklieroperaties verminderen zal
resulteren in het verlagen van de kosten en het verbeteren van de kwaliteit van
leven van patiënten met een schildkliernodus.
(page 11 METC-protocol)

Het doel van het onderzoek is het differentiëren tussen benigne en maligne
schildkliernoduli met behulp van GC-IMS detectie van ziekte specifieke VOC's in
een multicenter studie en hiermee de onnodige schildklier operaties te
verminderen.

Het betreft een prospectieve, observationele (multi-center) studie, welke
uitgevoerd wordt in tien ziekenhuizen in Nederland. Voor een proof-of-principle
zijn in totaal 200 patiënten met histopathologisch bewezen gedifferentieerde
schildklierkanker nodig. Uitgaande van een prevalentie van schildklierkanker
bij vermoedelijke schildklierknobbeltjes van 20%, zijn in totaal 1000 patiënten
nodig zijn voor deproof-of-principle studie.
Elke patiënt met een vermoedelijke schildklierknobbeltje, geïndiceerd voor
aanvullende diagnostische procedures inclusief een echo van de schildklier
(TIRADSclassificatie) en/of een fijne naald aspiratie voor cytologie (FNAC;
Bethesda-classificatie), zal worden gevraagd om deel te nemen. We verwachten
dat de FNAC, de patronen van de VOC*s het meest kan beïnvloeden. Patiënten in
deze studie zullen daarom participeren voordat FNAC plaatsvindt.

Deze studie heeft geen specifieke voordelen voor de deelnemende patiënten. De
risico's van het vullen van de speciale luchtzakken is erg gering. Mogelijke
bijwerkingen tijdens het vullen van de zakken zijn duizeligheid en
misselijkheid, meestal door hyperventilatie. Andere bijwerkingen zijn hypo- of
hyper-speekselvloed tijdens metingen. Bloed wordt afgenomen tijdens de
reguliere pre en post operatieve bloedafname momenten, waardoor er geen extra
prikmoment is. Verder zullen twee snel te beantwoorden vragenlijsten en een
kort casusrapportformulier (CRF) worden ingevuld door de deelnemende patiënten.
Het gebruik van analyse van de uitademingslucht , urine en bloed middels GC-IMS
als een niet-invasief, snel en goedkoop diagnostisch hulpmiddel zou een groot
voordeel kunnen zijn voor patiënten met schildklierknobbeltjes vanwege het
snellere en minder invasieve diagnostische proces. Voordelen voor patiënten met
goedaardige schildklieraandoeningen zijn onder meer de mogelijkheid om af te
zien van onnodige invasieve behandelingen zoals (diagnostische) chirurgie.

In het EMC zal enkel de uitademingslucht worden verzameld. Hierdoor zal bij
patiënten aldaar geen bloed en urine worden afgenomen. De bijbehorende
wijzigingen zijn doorgevoerd in het PIF/IC document voor het EMC.