Virtual Reality voor Cognitieve Revalidatie na Niet Aangeboren Hersenletsel

De gerapporteerde prevalentie van cognitieve stoornissen na niet-aangeboren
hersenletsel (NAH) in één of meerdere domeinen van cognitie varieert van 10 tot
93% (van der Naalt et al., 1999; van Kessel et al., 2017; Nys et al., 2005; Nys
et al., 2007; de Haan, Nys & van Zandvoort, 2006; Tatemichi et al., 1994,
Rasquin et al., 2004). Cognitieve stoornissen hebben een negatieve invloed op
activiteit en participatie (van der Kemp et al., 2017; van Velzen et al., 2009;
Nys et al., 2005).

Onderzoek heeft het belang van revalidatie na een NAH benadrukt. Conventionele
NAH-revalidatie is gericht op het leren van compensatie strategieën (leren
omgaan met de beperkingen maar deze niet oplosen) in tegenstelling tot het
herstel van cognitieve functies (Laver, George, Thomas, Deutsch & Crotty,
2015). Dit geldt ook voor activiteiten in het dagelijkse leven (ADL). Naast
voordelen, heeft gebruikelijke NAH-revalidatie een aantal beperkingen: het kost
veel tijd, geld, werk en middelen, is afhankelijk van hoe therapietrouw
patiënten zijn, beperkte beschikbaarheid afhankelijk van locatie en heeft een
bescheiden effect (Saposnik, 2016).

Onderzoek heeft uitgewezen dat revalidatie na NAH het herstel van cognitieve
functies kan bevorderen, zelfs jaren na het letsel (Miltner, 2016; Laver et
al., 2015; Rohling, Faust, Beverly & Demakis, 2009; Cappa et al., 2005;
Cicerone et al., 2000, Cicerone et al., 2005). Herhaaldelijk taakgericht
trainen kan een positieve impact hebben op het herstellen van cognitieve
functies en ADL. Er is echter behoefte aan verder onderzoek en het ontwikkelen
van revalidatie protocollen of tools die kunnen helpen in het uitbreiden van
gebruikelijke revalidatie om de beperkingen hiervan te verminderen.

Onderzoek naar het gebruik van VR als revalidatie tool voor NAH over de laatste
tien jaar heeft gesuggereerd dat het een bruikbare- en haalbare optie is die
kan helpen bij het verbeteren van cognitieve, fysieke en emotionele problemen
en bijdraagt aan het verminderen van de kosten en benodigde middelen (Spreij,
Visser-Meily, Sibbel, Gosselt & Nijboer, 2020; Spreij, Gosselt, Visser-Meily &
Nijboer, 2020; Gamito et al., 2017; Laver et al., 2015). Conventionele
revalidatie vindt gebruikelijk plaats in een gecontroleerde en prikkelarme
omgeving. In VR is het mogelijk om een setting te simuleren die vergelijkbaar
is met het dagelijkse leven (hoge ecologische validiteit, externe afleidingen
en tijdsdruk), de immersie van de dynamische omgeving draagt hier aan bij
(Negut et al., 2016; Nijboer, 2017). VR-simulaties creëren een omgeving waar de
stimuli onder controle zijn van de onderzoeker of ontwikkelaar en dus aangepast
kunnen worden aan het persoonlijke niveau van functioneren (Bohil et al., 2011;
Nijboer, 2017). VR biedt de mogelijkheid om elke actie die iemand neemt bij te
houden en kan dus dienen als een meting voor cognitie en activiteit (Nijboer,
2017; Rizzo et al., 2004). Onderzoek suggereert dat VR een veelbelovende
toevoeging is aan revalidatie na NAH. VR kan ook bijdragen aan het meten van
cognitieve functies en hoe deze samenhangen met ADL.

Serious games (verwerken van cognitieve of andere taken in spelvorm) en de
mogelijkheid om moeilijkheid geleidelijk te verhogen een positieve invloed
hebben op motivatie (Hamari et al., 2014; Hense et al., 2014). Motivatie
verhoogt kans op herhaaldelijk intens trainen. In het huidige onderzoek krijgen
deelnemers met NAH de kans om cognitieve functies trainen met deze nieuwe
techniek: een VR serious game genaamd Koji*s Quest.

Het voornaamste doel van het onderzoek is om na te gaan of er een
behandelingseffect plaatsvindt bij het aanvullen van reguliere cognitieve
revalidatie met de serious game Koji*s Quest. Dit behandelingseffect zal
vergeleken worden met het behandelingseffect van reguliere revalidatie alleen.
Daarnaast zal onderzocht worden of deze behandelingseffecten vergelijkbaar zijn
tussen intramurale en extramurale patiënten.

Hypotheses:
1. Intramurale patiënten: Het wordt verwacht dat het aanvullen van reguliere
revalidatie met Koji*s Quest een groter behandelingseffect zal laten zien dan
reguliere revalidatie alleen (van T1 tot T2).

Extramurale patiënten: Het wordt verwacht dat het aanvullen van reguliere
revalidatie met Koji*s Quest een groter behandelingseffect zal laten zien dan
reguliere revalidatie alleen (van T1 tot T2).

2. Het wordt niet verwacht dat er een significant verschil is tussen de
behandelingseffecten van de intramurale en extramurale patiënten.

3. Het wordt verwacht dat interacties tussen de resultaten van het NPO, de
vragenlijsten, demografische factoren en medische factoren bijdragen aan het
waargenomen behandelingseffect in zowel de intramurale als de extramurale
patiëntengroep.

4. Het wordt verwacht dat de behandelingseffecten robuust zijn na 3 maanden
(T3). Het wordt niet verwacht dat er verdere verbetering geobserveerd wordt in
verhouding tot de laatste testsessie (T2), maar wel wordt verwacht dat er
verbetering is ten opzichte van baseline (T1) in de intramurale patiëntgroep.

5. Het wordt verwacht dat de behandelingseffecten robuust zijn na 3 maanden
(T3). Het wordt niet verwacht dat er verdere verbetering geobserveerd wordt in
verhouding tot de laatste testsessie (T2), maar wel wordt verwacht dat er
verbetering is ten opzichte van baseline (T1) in de extramurale patiëntgroep.

Primair doel:

Intramurale patiëntgroep:
Het voornaamste doel voor de intramurale patiëntgroep is om na te gaan of het
aanvullen van reguliere revalidatie met Koji*s Quest een groter
behandelingseffect zal laten zien (na T2) dan reguliere revalidatie alleen
vergeleken met baseline (T1).

Extramurale patiëntgroep:
Het voornaamste doel voor de extramurale patiëntgroep is om na te gaan of het
aanvullen van reguliere revalidatie met Koji*s Quest een groter
behandelingseffect zal laten zien (na T2) dan reguliere revalidatie alleen
vergeleken met baseline (T1).

Secundair doel:

Om na te gaan in hoeverre de behandelingseffecten verschillen tussen de
intramurale- en extramurale patiëntgroep wanneer baseline (T1) vergeleken wordt
met de testsessie na revalidatie (T2)

Deelvragen:

- Welke factoren dragen bij aan het individuele behandelingseffect, bijv.
demografische factoren, medische factoren, prestatie op het NPO en prestatie op
de vragenlijisten?
- Hoe robuust zijn de behandelingseffecten (als deze er zijn) na 3 maanden (T3)
vergeleken met de laatste testsessie (T2) voor de intramurale patiëntengroep?
- Hoe robuust zijn de behandelingseffecten (als deze er zijn) na 3 maanden (T3)
vergeleken met de laatste testsessie (T2) voor de extramurale patiëntengroep?

Het onderzoek is een single-blind randomized controlled trial. Randomisatie zal
uitgevoerd worden met een block design met een 1:1 toewijzingsratio. De blokken
worden gebaseerd op geslacht en leeftijd. Binnen de blokken zullen de
deelnemers willekeurig ingedeeld worden tussen de experimentele- en
controlegroep door reeksen die de gegenereerd zijn door een computer. De blok
randomisatie zal uitgevoerd worden door een data-analist die geen klinische
band heeft met het onderzoek.

Het huidige onderzoek heeft een between-and-within subjects repeated measures
design. In totaal zullen 142 intramurale en 142 extramurale patiënten geworven
worden.

Beide patiëntgroepen zullen bestaan uit een experimentele- (n=71) en controle
groep (n=71). De patiënten in de controlegroep zullen hen reguliere revalidatie
ontvangen, terwijl de reguliere revalidatie bij de experimentele groep zal
worden aangevuld met training met Koji*s Quest.

De serious game Koji*s Quest omvat 6 cognitieve domeinen, elk domein heeft zijn
eigen omgeving en spel. De trainingstaken voor elk cognitief domein zullen
gerandomiseerd worden om volgorde-effecten te minimaliseren en vermoeidheid
over de verschillende domeinen te balanceren (bijv. als selectieve aandacht
altijd eerst getraind word en executieve functies altijd als laatste zal de
prestatie mogelijk meer beïnvloedt worden door vermoeidheid dan door cognitieve
vaardigheden). De cognitieve trainingssoftware zal geprogrammeerd worden om de
trainingstaken random te verdelen. Voor de controlegroep zal randomisatie
behaald worden door computer gegenereerde reeksen, daarnaast zal de
data-analist blind zijn voor de doelen van het onderzoek.

Zie protocol sectie 3: Study Design voor meer informatie.

De intramurale- en extramurale NAH-patiëntgroepen zullen of enkel reguliere revalidatie ontvangen (controle groep), of de groep ontvangt reguliere revalidatie aangevuld met het trainen met Koji>s Quest (experimentele groep). De interventie (het trainen met Koji>s Quest) zal 6 weken duren - 3 keer per week in sessies van 30 minuten. De patiënten in de controlegroep zullen na de studie (wanneer de testsessies afgerond zijn) aangeboden worden om het trainingsprogramma met Koji>s Quest alsnog te volgen.

Deelname is vrijwillig en alle deelnemers zijn vrij om zich op elk moment terug
te trekken van hen beslissing om deel te nemen aan het onderzoek, ze zullen nog
steeds compensatie ontvangen. Het risico van deelname aan de studie is
minimaal, sommige individuen kunnen duizeligheid ervaren door het gebruik van
virtual reality (VR). Alle testsessies met vragenlijsten en neuropsychologische
testen zullen maximaal 90 minuten duren. Beide groepen kunnen een
behandelingseffect ervaren in de vorm van verbeterde cognitieve functies en
activiteiten in het dagelijkse leven als de interventie succesvol is.
Deelnemers dragen bij aan wetenschappelijke vooruitgang.

Intramurale groep:
Last en ongemak zal minimaal zijn aangezien de intramurale patiënten
gerekruteerd zullen worden bij het centrum waar de reguliere revalidatie
plaatsvind, ze zullen hier ook de interventie uitvoeren. Om de last verder te
minimaliseren zullen demografische factoren, medische informatie en relevante
neuropsychologische screenings opgevraagd worden uit de elektronische
patiëntendossiers.

Extramurale groep:
De extramurale groep zal de interventie thuis gebruiken, dit stelt deze groep
in staat om de reguliere revalidatie te volgen en het VR trainingsprotocol kan
uitgevoerd worden wanneer dit uitkomt. Het NPO kan gedaan worden door een
gekwalificeerde onderzoeker bij het centrum waar revalidatie gevolgd wordt, of
bij de patiënt thuis. Vragenlijsten kunnen zelf thuis ingevuld worden.