Strong Teens and Resilient Minds: Depressie en suïcidepreventie voor jongeren in het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs

Depressie is een grootschalig probleem van de maatschappelijke gezondheid. Van
alle Nederlandse adolescenten heeft 3,8% een depressieve stoornis. Daarnaast
rapporteert 23,4% van de Nederlandse jongeren in een recent onderzoek
somberheidsklachten. Depressie is een risicofactor voor suïcide.
Preventieprogramma's, bijvoorbeeld de multimodale STORM aanpak in Noord
Brabant, zijn effectief in het verminderen van depressieve symptomen onder
adolescenten met verhoogde klachten ten tijde van screening. Tevens signaleert
de STORM aanpak adolescenten met suïcidaliteit en ondersteunt het de
doorverwijzing naar hulpverlening. Maar niet alle adolescenten volgen regulier
onderwijs; in Nederland volgt zo'n 7% van de scholieren voortgezet speciaal of
praktijkonderwijs. Deze adolescenten vormen een kwetsbare subgroep wat betreft
het ontwikkelen van depressie en suïcidaliteit. Meestal worden ze echter niet
meegenomen in (de ontwikkeling van) programma's. Het aanpassen van programma's
voor deze scholieren, en het implementeren van depressie en suïcidepreventie op
het voortgezet speciaal en praktijkonderwijs, is een cruciale stap vooruit. Dit
onderzoek richt zich op het screenen van adolescenten in deze doelgroep op
depressieve klachten en suïcidaliteit, het aanbieden van een training in het
voorkomen of het verminderen van depressieve klachten, en het evalueren van de
effectiviteit van dit programma.

De intentie van deze studie is om depressie en suïcidepreventie voor leerlingen
op het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs te onderzoeken.

Het primaire doel is om de effectiviteit van een screening plus geïndiceerde
preventieprogramma te evalueren wat betreft depressieve symptomen.
Het secundaire doel is om factoren te bepalen welke mogelijk relateren aan de
effectiviteit van het bovengenoemde preventieprogramma.

Het betreft een geclusterd, gerandomiseerd onderzoek. Clusters zijn gemaakt op
basis van school-type en randomisatie van de scholen vindt plaats voorafgaand
aan het onderzoek. Er zijn twee condities (interventie versus waitlist) waarmee
de effectiviteit van het programma zal worden geëvalueerd.

Participanten in de experimentele conditie volgen de, op CGT-gebaseerde groepstraining Op Volle Kracht. Deze bestaat uit 8 lessen van 45 minuten en 7 korte check-in momenten, en wordt gegeven door twee opgeleide zorgprofessionals. Op Volle Kracht vindt plaats onder schooltijd in groepen van drie tot vijf leerlingen. De participanten in de controle conditie worden gemonitord en krijgen na afloop van het onderzoek de mogelijkheid om Op Volle Kracht te volgen (mits effectief gebleken uit dit onderzoek). Alle participanten vullen vragenlijsten in en op twee momenten vindt een klinisch interview plaats om een klinische depressie vast te stellen. Wanneer en participant suïcidaliteit rapporteert of klinisch depressief is, wordt de jongere met zijn ouders doorverwezen. Verder ontvangen alle mentoren van de scholen een gatekeepertraining, welke ingaat op hoe somberheid en suïcidaliteit te signaleren en te bespreken.

De potentiele waarde van dit onderzoek is dat we adolescenten in praktijk- en
speciaal onderwijs een evidence-based preventieprogramma voor depressie kunnen
bieden. Daarnaast kunnen we adolescenten met suïcidaliteit eerder signaleren en
doorverwijzen. Om de effectiviteit van het programma te bepalen, worden de
kinderen gescreend op depressie symptomen en participanten worden meermaals
gemonitord.
We zijn van mening dat het risico voor jongeren miniem is. Deelname bestaat uit
het invullen van vragenlijsten door jongeren en ouders om te bepalen of de
interventie effectief is. Mogelijk levert deelname effectievere preventie op.
Verder is het vernieuwend dat deze studie zich richt op depressieve symptomen
binnen een kwetsbare, jonge doelgroep.