Werkwoorden verwerken en woorden leren bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis: Diagnostische instrumenten en neurologische correlaten

De woordenschat van kinderen is een belangrijke voorspeller voor hun latere
opleidingsniveau en socio-economische status. Ongeveer 7% van alle kinderen
hebben een taalontwikkelingsstoornis (TOS). Dit kan een significante impact
hebben op de uitbreiding van de woordenschat. Het auditief-verbaal leren, het
auditief coderen van de spraakgeluiden in het kortetermijngeheugen, de opslag
van nieuwe woorden en hun ophaling zijn noodzakelijke vaardigheden in de
woordenschatsontwikkeling en zijn vaak verstoord bij kinderen met een TOS. Toch
ontbreken in de literatuur studies naar de neuro-anatomische correlaten van het
leren van woorden bij deze klinische populatie. Deze kunnen ons de aard van de
problemen met het verbaal leren helpen begrijpen en kunnen tot nieuwe
therapiemogelijkheden leiden.
De weinige studies binnen dit domein werden uitgevoerd met oudere personen,
personen met amyotrofische laterale sclerose, of kinderen of volwassen met
traumatische hersenschade. Geen enkele van deze studies focuste op het leren
van werkwoorden en deze includeerden enkel zelfstandige naamwoorden in de
experimentele stimuli. Kinderen met een TOS hebben, echter, een atypische
hersenstructuur in meerdere corticale en subcorticale regio's en prominente
stoornissen in het auditief-verbaal leren. Deze twee aspecten maken van
TOS-kinderen een ideale onderzoekspopulatie om de neurologische correlaten van
het verbaal leren van zelfstandige naamwoorden en werkwoorden te onderzoeken.

Er is echter geen gestandaardiseerde toets beschikbaar die het leren van
werkwoorden onderzoekt. Ook worden de taalvaardigheden van deze kinderen
doorgaans geëvalueerd aan de hand van gestandaardiseerde testbatterijen, die
voornamelijk taken met zelfstandige naamwoorden en niet met werkwoorden
bevatten. TOS-kinderen hebben echter grotere moeilijkheden met werkwoorden. Het
begrijpen van de verwerkingsproblemen aan de basis van deze moeilijkheden is
noodzakelijk om de aard van de taalproblemen op zinsniveau te karakteriseren.

De doelen van het onderzoek zijn:
1) het karakteriseren van de neurologische correlaten van het leren van woorden
(zelfstandige naamwoorden en werkwoorden) bij typisch ontwikkelende kinderen in
vergelijking met TOS-kinderen van 8 tot en met 12 jaar oud.
2) het standaardiseren van een nieuwe diagnostische toets om het verwerken en
leren van werkwoorden te evalueren bij kinderen van 8 tot en met 12 jaar oud;
3) het beschrijven van de verschillen in het auditief-verbaal leren, het
verwerken en het leren van werkwoorden bij typisch ontwikkelende kinderen en
TOS-kinderen van 8 tot en met 12 jaar oud;

Dit is een observationele studie. Typisch ontwikkelende kinderen (n = 60) en
TOS-kinderen (n = 40) van 8 tot en met 12 jaar oud zullen gerekruteerd worden
via reguliere scholen en scholen binnen het bijzonder onderwijs (cluster 2
scholen). Alle kinderen nemen deel aan 3 testsessies. In deze sessies worden de
nieuw ontwikkelde taaltesten en bestaande gestandaardiseerde taaltesten
afgenomen. Daarnaast worden 25 typische ontwikkelende en 25 TOS-kinderen van
deze groep ook uitgenodigd om deel te nemen aan een magnetische resonantie
(MRI) sessie binnen 1 maand na testsessie 2. Kinderen die deelnemen aan het
MRI-onderzoek doen een MRI-scan en enkele taaltaken tijdens testsessie 3.

MRI-onderzoek heeft geen gekende negatieve gevolgen voor de gezondheid en is
een standaard gebruikte techniek voor beeldvorming van de hersenen. Er is een
risico voor personen met enige vorm van metaal in het lichaam en deze kunnen
niet deelnemen aan het onderzoek. Tijdens een MRI-onderzoek moet men stilliggen
in een begrensde ruimte, dit kan moeilijk zijn voor kinderen. Tijdens de
beeldvorming maakt de scanner ook lawaai. Oordopjes worden voorzien, maar het
lawaai is nog steeds hoorbaar en kan vervelend zijn. Om deze redenen zal de
beeldvorming maximaal 30 minuten duren, met een totale sessie van maximaal 1
uur (waarvan 30 minuten voorbereidingstijd).
Voor het onderzoek zullen kinderen en ouders een geanimeerde cartoon kunnen
bekijken waarin het MRI-onderzoek wordt uitgelegd en kinderen zullen ook een
geplande speelse voorbereiding doen om mogelijke bezorgdheden gerelateerd aan
het MRI-onderzoek te minimaliseren. Om verveling tegen te gaan, kunnen de
deelnemers naar een film kijken tijdens de MRI, aangezien er geen taaltaken
afgenomen worden.

Voor de taalonderzoeken zullen deelnemers gevraagd worden om deel te nemen aan
twee sessies van ongeveer 1 uur in één week en één sessie van 30 tot 45
minuten. Deze sessies vinden binnen drie weken plaats. Deze sessies zullen
gepland worden op school (het kind wordt dan uit de klas gehaald). De
onderzoeken kunnen ook bij de ouders thuis of in een onderzoeksruimte in de
universiteit doorgaan, als de ouders dit verkiezen of omdat de school niet
beschikbaar is voor onderzoek op locatie door de pandemie. Er worden geen
risico's verwacht die verbonden zijn aan het afnemen van deze pen-en-papier en
computertests. Bij kinderen die deelnemen aan de MRI-sessie vindt testsessie 3
op het UMCG plaats. Deze testsessie zal dan ongeveer 1 uur duren.

Ondanks dat dit onderzoek makkelijker zou zijn bij volwassenen, is het
MRI-onderzoek bij kinderen van groot belang om te begrijpen waarom deze een
achterstand vertonen in de woordenschatsontwikkeling. Dit kan helpen om de aard
van de problemen met het verbaal leren beter te begrijpen en kan mogelijks
leiden tot nieuwe therapiemogelijkheden, zoals transcraniële magnetische
stimulatie van relevante hersengebieden. De resultaten van een MRI-onderzoek
bij volwassenen zouden niet overdraagbaar zijn naar kinderen. Daarnaast zijn de
nieuw ontwikkelde taaltesten bedoeld voor kinderen.