Een haalbaarheidsstudie van fMRI-neurofeedback bij de ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson (PD) wordt geassocieerd met progressieve
neurodegeneratie van dopaminerge neuronen van de substantia nigra. De ziekte
wordt gekenmerkt door zowel motorische als niet-motorische systemen en treft
voornamelijk mensen ouder dan 60 jaar. Hoewel de motorische symptomen,
waaronder de klassieke triade van tremor, rigiditeit van de ledematen en
traagheid van de bewegingen, met dopaminerge geneesmiddelen kunnen worden
behandeld, hebben sommige patiënten onvoldoende klinische respons, en bij velen
neemt het effect van de behandeling in de loop van de tijd af. Bovendien zijn
de niet-motorische symptomen bij veel patiënten moeilijk te behandelen.

Deze haalbaarheidsstudie heeft tot doel een nieuw protocol te onderzoeken en te
ontwikkelen voor een niet-invasieve behandelingsmodaliteit voor PD, gebaseerd
op zelfregulatie van hersencircuits met neurofeedback (NF). Neurofeedback houdt
in het trainen van zelfregulatie van hersengebieden of -netwerken via real-time
feedback van neurale signalen, bijvoorbeeld verkregen door functionele MRI
(fMRI). NF stelt patiënten in staat persoonlijke strategieën te ontwikkelen die
het meest effectief zijn in de zelfregulatie van hersengebieden en -netwerken
die verband houden met mentale beeldvorming. Daardoor kan het een individueel
afgestemde inter-ventie bieden (Esmail & Linden, 2014; Johnston et al., 2010;
Linden, 2014). NF is een zeer duurzame vorm van niet-invasieve neuromodulatie
omdat de zelfregulatiestrategieën, eenmaal aangeleerd, door patiënten kunnen
worden toegepast wanneer dat nodig is om de ziektesymptomologie te overwinnen.
De groep van de hoofdonderzoeker heeft proof-of-concept aangetoond van
fMRI-neurofeedback bij de ziekte van Parkinson (PD) (Subramanian et al., 2011;
2016), maar de doelselectie is tot nu toe nogal generiek geweest, zoals het
activeringsniveau van het aanvullend motorisch gebied (SMA). Met deze
haalbaarheidsstudie willen we een nieuw neurofeedbackprotocol evalueren dat
upregulatietraining inhoudt van specifieke delen van de basale ganglia, het
subcorticale circuit dat primair wordt aangetast door PD en ook het doelwit is
van diepe hersenstimulatie, de meest succesvolle (maar invasieve)
neuromodulatiebehandeling die tot nu toe voor PD is ontwikkeld. We willen
daarom onderzoeken of patiënten met PD zelfregulatie van basale ganglia
activatie kunnen aanleren met fMRI-neurofeedback.

Primair doel: Identificeren van de haalbaarheid van basale-ganglia regio's als
NF doelwitten in PD patiënten
Secundair doel: Het documenteren van korte termijn veranderingen in de hersenen
rust-staat activering

Dit is een haalbaarheidsstudie in één groep van PD-patiënten die NF-training
krijgen met SMA en basale ganglia als doelgebieden. NF training zal worden
gegeven in maximaal drie sessies, gemodelleerd naar ons eerdere werk (Mehler et
al., 2019). Na het eerste contact met patiënten via een van de samenwerkende
klinische teams, zal een voldoende gekwalificeerd lid van het studieteam
patiënten informatie geven over de studie en wordt een datum voor de
screeningsessie gepland (op zijn vroegst 7 dagen nadat deelnemers de
studie-informatie hebben ontvangen). Aan het begin van de screeningsessie wordt
toestemming gevraagd. Vervolgens wordt de screening uitgevoerd om de inclusie-
en exclusiecriteria te bepalen.

Deelnemers aan de studie worden vervolgens uitgenodigd voor maximaal drie
afzonderlijke bezoeken voor fMRI-NF-sessies met ongeveer wekelijkse
tussenpozen. Bij de laatste NF sessie zal een post-training evaluatie worden
uitgevoerd.

De totale tijdsbesteding (exclusief reiskosten) zal ongeveer 2,5 uur per sessie
bedragen. Patiënten zullen een vergoeding krijgen voor hun tijd (10¤/uur) en
reiskosten. Verwachte voordelen zijn het creëren van een gevoel van controle en
een interessant methodologisch paradigma. Er zijn geen bekende
veiligheidsrisico's van fMRI-neurofeedback bekend die verder gaan dan de
algemene MRI-veiligheidsvereisten (waarvoor strikte, bij Scannexus
geïmplementeerde richtlijnen zullen worden gevolgd). Het risico van nadelige
effecten van de fMRI-neurofeedback-procedure op het welzijn van de patiënten is
minimaal en zal worden gemonitord via debriefing.